Гулистон давлат университети

 
“Илм - маърифатга қизиқиши суст
миллатнинг келажаги щам бЎлмайди”. 
И.А.Каримов 
 
 
4.1. ТАЪЛИМ СОЦИАЛ БИЛИМНИНГ ТАРМО/И ВА СОЦИАЛ
ИНСТИТУТ СИФАТИДА. 
Таълим социологияси - жамиятнинг таълим тизими тЎ\рисидаги махсус 
социологик назария бЎлиб, уни нисбатан мустақил ижтимоий институт 
сифатида жамият щаётидаги Ўзига хос функционал ва ривожланиш 
қонуниятлари, даражасини, унинг бошқа ижтимоий ташкилотлар ва 
муносабатлар билан Ўзаро алоқадорлигини ва шу сохадаги давлат сиёсатини 
Ўрганади. Таълим тизимининг жамият ривожига таъсири беқиёсдир. У щар 
қандай давлатнинг жамият маънавий хаётини, ижтимоий ва касбий 
таркибини бошқаришдаги мущим восита бЎлиб хизмат қилади. 
Таълим социологияси - мактаб, Ўқув юртлари ва муассасалари фаолияти, 
улардаги педагогик мутахассисларнинг сифати, ёшларни Ўқитиш ва 
тарбиялаш вазифалари каби масалаларни Ўрганишда мущим ащамиятга эга. 
Щозирда таълим тизими ижтимоий сиёсат тарзида ривожланмоқда. Таълим 
социологияси эса бу сиёсатнинг Ўзига хос жищатларини, унинг амалий 
натижаларини Ўрганишга хизмат қилади. 
Таълим социологиясининг асосий вазифаси: - таълим тизимининг барча 
функцияларини жамият щаётида кенг имкониятлар даражасида амал 
қилишини таъминлаш ва ижтимоий щаётнинг турли сощаларидаги самарали 
таъсирини Ўрганишдан иборат. Таълим тизими Ўзининг иқтисодий-
ижтимоий, сиёсий, маънавий функцияларига эга бЎлиб, жамият 

---

37 
тараққиётининг шу сощалари тараққиётига жиддий таъсир кЎрсатади. 
Мамлакатнинг илмий-техникавий қадриятлари юксалишида ва шахс 
шаклланишида мущим омилдир. 
/арбда таълим социологиясига Э.Дюркгейм ва М.Веберлар асос солган. Улар 
таълим тизимининг ижтимоий функцияларини, иқтисодий, сиёсий жараёнлар 
билан алоқаси, олий таълим сощасининг Ўзига хос хусусиятлари каби 
масалаларни тадқиқ қилганлар. Э.Фромм, Т.Парсонс, С.Н.Паркинсон, 
Т.В.Адорно, Р.Кюлевинд, В.Франкл, Ж.Эллюлн, Э.Глиссан, А-М., булар 
таълим социологияси ривожига Ўз хиссаларини қЎшганлар. 
Т.Парсонс Ўзининг “Социологиянинг умумназарий муаммолари” асарида 
шундай ёзади: “АҚШ Олий таълим тизимининг асосий хусусиятларидан 
бири - илмий тадқиқотларни Ўз ичига олувчи илмий иш олиб бориш 
мутахассислигини беришидадир”. Бизда олий таълим битирувчиларининг 
илмий иш олиб бориш даражаси, лаёқати жуда пастдир. 
Щозирда таълим тизимининг социологик тадқиқот йЎналишлари 
қуйидагиларни Ўз ичига олади: 
 бозор муносабатларига Ўтиш шароитида таълим тизимининг 
ижтимоий щаётдаги Ўрни ва ащамияти; 
 ижтимоий ривожланишдаги таъсири, самарадорлиги даражаси ва 
сифати; 
 Ўқитувчиларнинг ижтимоий-иқтисодий ащволи; 
 таълим муассасаларида таълим беришнинг сифат даражаси ва 
мавжуд ижтимоий-иқтисодий шарт шароитларнинг улар фаолиятига 
таъсири.