Guliston davlat universiteti «kimyo» kafedrasi

Polimerlarning yumshash haroratini aniqlash

Polimerlarning yumshash haroratini aniqlash uchun polimer namunasi sekin-astalik bilan katta bo’lmagan yuk ostida, ma’lum deformatsiya paydo bo’lgunicha qizdiriladi. Deformatsiya boshlangan harorat yumshash harorati deyiladi. Yumshash haroratini aniqlashda uch xil usuldan foydalanish mumkin.

Eng ko’p tarqalgan usul Vika usuli hisoblanadi, bu usulga ko’ra namunanig yuzasiga (yuzasi 1sm², qalinligi 3-4 mm) vertikal tarzda 6 kg og’irlik bilan yuklangan to’mtoq po’lat igna o’rnatiladi. Namuna termostatda 50⁰C/s tezlik bilan qizdiriladi va igna namunaga 1 mm chuqurlikda kirgan harorat belgilab olinadi; bu harorat yumshash harorati deyiladi (Vika bo’yicha yumshash harorati).
Martens usuliga ko’ra tayoqcha ko’rinishidagi namunani pastki qismi tutqichga qotiriladi, yuqori qismiga yuk beriladi. Namuna doimiy tezlik bilan o’zgarish sodir bo’lgunicha qizdiriladi. Namuna egilishi boshlangan harorat Martens bo’yicha yumshash harorati deyiladi.
Uchinchi usulga ko’ra tayoqcha ko’rinishidagi namuna ikki qismi bilan qotiriladi, o’rta qismiga yuk beriladi va sekin-asta, egilguniga qadar qizdiriladi.
Yumshash haroratini aniqlaydigan bu usullarni termoplastlar uchun ham, reaktoplastlar uchun ham qo’llash mumkin.

Polimerlarni kristallanish darajasini aniqlash

Polimerni kristallik darajasini sifatli aniqlash uchun polyarizatsion mikroskopdan foydalaniladi; miqdoriy aniqlash uchun rentgenogrammalardan foydalaniladi.

Ba’zi hollarda kristall polimerlarni IQ-spektroskopiya usulida tadqiq qilish mumkin, chunki IQ-spektrda qo’shimcha yutilish chiziqlari paydo bo’ladi. Masalan, polietilenda qo’shimcha “kristallik” chizig’i 730 sm^-1da, amorf chizig’i – 1300 sm^-1 da, polistirolda 982, 1318, 1368 sm^-1da kuzatiladi. Bu chiziqlarni intensivligidan polimerni olish sharoitiga qarab kristallik darajasini o’zgarishi haqida xulosa qilish mumkin.
Undan tashqari, kristallik darajasi polimerning zichligiga bog’liq, shuning uchun namuna zichligini aniqlash orqali kristallanish darajasini ortgan yoki kamaygan qiymatlarini topish mumkin.