Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Nazorat savollari
1. Ochiq suv xavzalaridagi basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar.
2. Suvning xarorati qanday bulishi kerak.
3. Bosqichma bosqich chiniqish deyilganda nimani tushunasiz.
2-savolning bayoni: Sun’iy basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar
Sun’iy ochiq basseynlar qurish uchun ajratiladigan uchastkalarga nisbatan ko’yiladigan sanitariya-gigiena talablari, zsosan, boshka ochiq sport inshootlariga ko’-yiladigan talablar bilan bir xildir (havoning if-loslanish manbalaridan va shovkindan uzok bo’lishi, lerimetri bo’ylab hamda uchastka territoriyasida man-zarali ko’chatlar ekilgan bo’lishi kerak). Er osti suvla-rining darajasi basseynning zng cho’nqir nuktasidan 0,7 m pastroqdan o’tishi lozim. Basseyts vannasi hamda sport mapdonchalari qurilishning eng so’nggi, chekka chi-zig’idan kamnda 15 m uzoklikda (ko’chalardan ham, kvar-tal territoriyasidan xam taxshshan shuncha masofada) va turar joy zonasi chegarasidan kamida 50 m masofada joylashgan bo’lishi kerak. Uzunlig’i 25 m va 12,5 m bo’l-gan OSVOD-1 va OSVOD-2 markali tipovoy ykg’ma-ko’chma vannalardan xam foydalanish mumkin.
OSVOD-1 vannasi metalldan yasalgan bo’lib, uning devorlari va ost kismi ichki tomondan suv o’tkazmaydi-gan plyonka bilan koplangan bo’ladi. OSVOD-2 vapna-si — oyna va plastikadan tayyorlangan basseynlar — suvni almashtiradigan va tozalaydpgan maxsus sistema bilan jihozlangan. Vannalar qurnlishi uchun betoi-ning temir-beton, buto-beton, armotsement singari xar xil turlaridan foydalaniladi. Vanialarning ichki tomonidan suv o’tkazmaslik uchun gidroizolyatsiya ishlarn bajariladi. Buning uchun vannaning ichki tomonidan suvab (tsement suvoq), bo’yoq (epoksid bo’yoq bilan bo’yab), elim suvoq qshshb (gidro izolyatsion materiallarni ustma-ust, ko’p qavat qilib yopishtirib) chiqiladi.
Usti yopiq sun’iy basseynlar butun yil davomida trenirovkalar o’tkazish imkonini beradigan suzish uchun
mo’ljallangan epg murakkab sport inshootlari xisob-lanzdi. Basseyndagi suv doimiy ravishda fnltrlar, zararsizlantirish va ilitish sistemalari orkali o’tka-zilib, tsirkulyatsiya qilib turiladi. Bu suvni gigiennk talablar darajasida saklab turish, uni tejamkorlik bilan ishlatish xamda suvni ilitish uchun ketadigan energiyani ancha iktisod qilish imkonini beradi. Suvni zararsnzlantirishning eng ko’p tarqalgan va arzon usu-li uni xlorlash hisoblanadi. Xlorlash normasi 0,2— 0,4 mgG’l bo’lgan xlor koldiqlari xisobiga suv doimiy ravishda bakterial ifloslanishdan tozalanib turadi, uni zararsizlantirilyashini ta’minlash imkoninya be-radi. Xlorning yuk^orida keltirilgan dozasi ko’zning shillik pardasiga (qovoqlarga) qichishtiruvchi ta’sir ko’rsatadi (maxsus himoya ko’zoinaklari yordamida bu-ning oldini olish mumkin) hamda flora, ya’ni o’simlik dupyosiga bakteritsidln (bakteriyalarni o’ldiruvchi) ta’sir ko’rsatadi, yuqori nafas olnsh yo’llaridagi shil-liq pardalarga vegetativ (yashovchan) ta’sir ko’rsatadi. Bu esa respiratorli infektsiyalarning oldini olishga yordam beradi.
Suvni zararsizlantirishning ultrabinafsha nur bilan nurlantirish, ozonlashtirish, lazer bilan ish-lash, ximiyaviy vositalarnn (mis kuporosi, kumush ^yaritmyas.i va boshkalar) iitlatish siNgartt¹ usullaridan xam foydalaniladi. Suvning holatkni, unikg bakteriya-lar bilan ifloslanishnni, suv tarkibidagi xlor miq-dorini nazorat qilish uchun suvdap xar kuni bir necha marta proba olib tekshiriladi.
Vannalarning razmeri kichik —- 25 m va katta — 50 m bo’ladi, Ularning eni ham xar xil: 10; 12_?5; 15; 21; 25 m bo’ladi. Bitta yo’lning enn kamida 2,25 m bo’lishi lo-zim. Vanka ichki tomondan kafel plitkalar bilan sil-li^lab chpqiladi. Suvning sirtiga yaqin lyuyda basseyn devorchalari bo’ylab suvning ifloslangan yuzasini ka-nalizatsiyaga chiqarib yuborish uchun tarnovchalar quri-ladi.
BasseGshshshg vankasi yopiq xonaning ichidagi verti-kal tayakch-ustunlarga shunday osib o’rnatnladiki, bun-da pol bilan vannaning sst kksmi o’rtasida ochnk joy (bo’shliq) koldirnladi. Bu vanna ostining holatyani nazorat kilib turish va agar zarurat bo’lsa uni remont qilish nmkonini beradi. Vannaning devorlariga suzish-ning borishini kuzatib turish uchun derazalar o’rnatiladi. Vannaning atrofiga isitib turiladigan (eni 1,5—2 m bo’lgan va Q 28—31° temperatura bilan isiti-ladigan) yo’lkalar quriladi. Tribunalar bilan yo’l-kalar bir-biridan barer —to’siq bilan ajratib qo’-yiladi.
Suzish mashqlari o’tkazilayotgan vaktda basseynlar-dagi suvning haroraty Q 26Q 27^