Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

6. Mavzu. Suv va tuproq gigenasi
Reja
1. Ochiq suv xavzalaridagi basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar
2. Sun’iy basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar
3. Tuproq ekogigienasining jismoniy tarbiya va sportdagi axamiyati.


Mavzuga oid tayanch tushuncha va idoralar: suv xavzalari, basseyinlar. Ochiq va yopiq basseyinlar.
Identiv o’quv maqsadi:

1. 
   Suv va uning tarkibiy qismlari to’g’risida ma’lumotga ega.
   
2. 
   Suvning xususiyatlari va uning turmush tarzimizdagi o’rni to’g’risida tushunchaga ega.
   
3. 
   Tuproqning tarkibiy qismlar, xususiyatlarini biladi.
   

1-savolning bayoni: Ochiq suv xavzalaridagi basseynlarga qo’yiladigan gigienik talablar. Suzish va suvga sakrash bo’yicha o’quv-mashq mashg’u-lotlari uchun basseynlar qurishga joy tanlayotganda xuddi er yuzasidagi ochiq sport inshootlariga qo’yila-dig’an talablar (xavoni va tuproqni ifloslantiradi-gan manbalardan, shovqindan nari bo’lishn, ko’kalam-zor joylarga yaqinligi, kirib kelinadigan yo’llarning qulay bo’lishi) hisobga olinishi kerak; bundan tash-
kari, suvning va sohillarning gigienik xolati, suv. oqimining tezligi hisobga olinadi.
Basseynlarni o’z-o’zini tozalab turishga qodir bo’l-gan oqar suvlarga (daryolarga) joylashtirgan ma’qul. Basharti, ko’llar va hovuzlarning suvlari maishiy va ishlab chiqarish chiqindilari tashlanmagan, oqova suv-_Lar bilan iflos qilinmagan bo’lsa, ularda uy hayvon-lari cho’miltirilmagan, kir yuvilmagan bo’lsa, u holda bunday joylarda ham basseynlar kurish mumkin. Bas-seynlar suvning ifloslanishi mumkin bo’lgan (oqova suvlarning chiqish joylari, suvdan foydalaniladi-gan sohillar va boshqalar) joylardan kamida 200— 250 m yuqorida joylashgan bo’lishi kerak. Shamol va suv to’lkinlari orqali basseynga xar xil narsalar tu-shib ifloslanmasligi uchun shunday qnlinadi. Ayrim hollarda suvning ifloslanishi manbaidan kamida 2 km uzoqlikda basseyn qurilishiga ruxsat berishlari, mumkin. Barcha hollarda ham basseynlar qurilishi lo-yixalashtirilayotgan vaqtda suvning sifati aniqlan-mog’i lozim. U II kategoriyadagi suv havzalari uchun bslgilangan sanitariya talablariga muvofiq kelmog’i-kerak (er yuzasidagi suvlarni oqava suvlar bilan if-loslanishdan saklash qoidalari №372—61).
Suvning ustida ko’zga ko’rinib turgan xazon, xashak singari narsalardan basseynni tozalab turish kerak. Suvning tiniqligi shu darajada bo’lishi, kerakki, unga tashlangan diametri 20 sm li oq rangdagi doiracha 4 m chuqurlikdan ham ko’rinib tursin.G’- Shuningdek, suvning sifati ham unda ximiyaviy chnqindilar va bakterial ifloslanish darajasiga qarab vaqt-vaqti bilan tek-shirib, baholanib turishi kerak. Suv havzasining tu-bi — basseshshing osti ham toza bo’lmog’i, iloji bo’lsa, kum sepilgan bo’lishi lozim, suv osti g’adir-budur, o’y-dim-cho’nqir bo’lmasligi, bir tomonga nishab qnlib qu-rilgan bo’lishi zarur. Sport suzishn bo’yicha mashg’ulot-lar uchun mo’ljallapgan basseynlarning chuqurligi ka-mida 1,7 m bo’lishi kerak. Suvga sakrash mashqlari o’t-kaziladigan havzalarda, masalan, 5 m balandlikdan suvga sakraladigan joylarda basseynning chuqurligi 3,8 m, 10 m balandlikdan suvga sakraladigan joylarda basseynning chuqurligi 4,5 m bo’lishi zarur. Suvning qirg’og’i, soxil toza bo’lmog’i hamda shamol va changni to’sish maqsadida manzarali daraxt ko’chatlari ekib, obodonlashtirilgan bo’lishi kerak.
Basseyn suv xavzasnnnng kuyosh tushadigan tomoniga joylashtirnladi. Uning uzun o’qi daryo oqimi bo’ylab yo’naltirilgan bo’lnshi kerak. Sakrash uchun tayyorlan-gan joylar basseynning yok tomonidan — suv okimidan yuqori tomonda bo’lishi kerak; start beriladigan tum-bochkalzr zsa uning qarama-qarshn tomonida bo’lishn ke-rak. Start tumbochkalarshshng ostida, suzuvchi borib qaytib keladigan shchpt ostida straxovka to’rlari joy-.lashtirilgan va ularga og’ir narsalar bog’lab, mustah-kamlangak bo’lishi zarur.