Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

12-amaliy mashg’ulot
Murakkablashgan sodda gaplar va ularning turlari
Ajratilgan vaqt –2 saot
Darsning maqsadi: talabalarning sodda gaplarning murakkablashuvi, sodda gaplarni murakkablashtiruvchi elementlar to’g’risidagi bilimlarini mustahkamlash, ularda har qanday matndan murakkablashgan sodda gaplarni ajrata olish ko’nikmasini hosil qilish.


Ishning bajarilish tartibi
1. Berilgan mashq, matn, gaplarni a) sodda gaplar; v) qo’shma gaplar tarzida ikki guruhga ajratib, daftaringizga yozib qo’ying.
2. Ajratilgan sodda gaplarni tuzilishiga ko’ra, tahlil qilib, quyidagi guruhlarga ajratib yozing:
1) uyushiq bo’lakli gaplar;
2) ajratilgan bo’lakli gaplar;
3) undalmali gaplar;
4) kirishli gaplar;
5) kiritmali gaplar.
3. Har bir turdagi gaplarni gap bo’laklari bo’yicha tahlil qilib, javobingizni yozing.
4. Tinish belgilarining ishlatilish o’rinlariga diqqat qiling. Fikringizni bayon qiling.
31-mashq.
Tejamkor bo’ling-xor bo’lmaysiz.
Tejamkor odam yaxshi eydi, yaxshi ichadi, pokiza kiyinadi, xushhavo uylarda yashaydi, keraksiz narsalarni sotib olavermaydi, haqiqiy zarur narsalarnigina harid qiladi. Birovlarga qo’lidan kelganicha yordam qiladi. Yaxshilik yo’lidagi ishlarga pulini ayamaydi, saxovatli bo’ladi. Vatani va xalqi uchun molini ham, pulini ham ayamaydi. Shamini kunduzi yondirgan odamning tuni qorong’i bo’ladi. Pulini behuda isrof qilgan odam og’ir kunda xor bo’ladi. Har qanday narsada isrofgarchilik bor,ammo yaxshilik qilishda bo’lmaydi.
32-mashq.
Xalqimizning kelajagi, eng avvalo, uning o’ziga, ma’naviy qudratiga va milliy onginig ijodiy kuchiga bog’liqdir. (I.Karimov) Yolg’onchilik kishini adolatdan yuz o’girtiradi.(A.Beruniy) Go’zal tashbehlar go’zal fikrga yarashib, uni avaylab turadi. (V.Gyugo) Zerikish bekorchilik mahsulidir.(Stendart) Aroq o’zi oq, ammo burunni qizartirib, obro’ni qora qiladi.(A.P.Chexov) Eng katta boylik-ochko’z bo’lmaslik.(Seneka) Hasislik qancha kuchli bo’lsa, rahm-shafqat shuncha kuchsiz. (F.Petrarka) Eng tuban tuyg’ular ichidagi eng tubani -qo’rquv. (V.Shekspir).