Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Nazorat savollari:
1.Til nima? Nutq nima? Ular orasidagi umumiy va farqiy jihatlarni tushuntiring.
2. Og’zaki nutqning o’ziga xos xususiyatlarini tushuntiring.
3.Yozma nutqning o’ziga xos tomonlarini tushuntiring.
5. Adabiy nutq nima?
6. Adabiy nutqning o’zi qanday turlarga bo’linadi?
7. Grammatik shakllarda nutq ko’rinishlariga xoslanish qanday ro’y beradi?


2-asosiy savol bayoni:
So’zlarning fonetik tarkibida, grammatik shakllarida nutq ko’rinishlariga xoslanish:
1. So’zlashuv nutqida , ayniqsa, oddiy (jonli) so’zlashuvda:
a) so’z, so’z formalari va so’z birikmalari tarkibidagi ayrim tovushlar (ba’zan bir necha tovush) tushib qoladi: obor (aytvor (pasqam (pastqam), bolla (bolalar), mashu ( b) ba’zi tovushlarning so’z tarkibidagi o’rni almashadi (so’zning metagezaga uchragan shakli qo’llanadi): tuproq (tervat (tebrat), to’rg’amoq ( v) bir tovush o’rnida boshqa tovush (fonemaning fakultativ varianti) qo’llanadi: kegin (shoyi (ko’ynak (qalmoq ( g) so’z boshida, o’rtasida yoki oxirida tovush orttiriladi: o’ris (ishkop (tanka (banka ( d) so’z tarkibidagi ayrim unlilar uslubiy maqsadda cho’ziladi: ho-o-zir, ka-a-a-atta, ayta qo-o-l, jo-o-nim kabi;
e) so’z tarkibida bir xil undoshlar qavatlantiriladi, bunda so’z urg’usining o’rni ham ko’pincha o’zgartiriladi, shu tariqa leksemaning ma’nosida ta’kidlash, erkalatish, yalinish, ma’noni kuchaytirish kabi ottenkalar ifodalanadi: maza-mazza, yasha-yashsha kabi;
j) so’zlashuv nutqida kishi nomlarining, so’z yoki so’z birikmalarining qisqartirib talaffus qilinishi ham uchrab turadi: Dilor (Muqad (Guli (Dilfuz (kilo (kilogramm), marshrutka (metro (z) so’zlashuv nutqida intonatsiyaning ham o’ziga xos o’rni bor: nutqiy vaziyatga qarab u tez-tez o’zgarib turishi, bunda xabar-darak, so’roq, buyruq mazmuni, taajjub, gumon, qat’iylik kabi ma’nolar ifodalanishi mumkin;
i) fe’lning –b (-ib ) affiksi bilan yasalgan ravishdosh shakli hamda “-gan” affiksi bilan yasalgan sifatdosh shakli edi to’liqsiz fe’li bilan birga kelganda “-uvdi”, “-ovdi”, “-gandi” shakllarida qo’llanadi: aytuvdi (boruvdi (yozuvdi (aytgandi (borgandi (yozgandi (