Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Muhokama uchun savollar
3.1.1.Matn qismlari o’zaro qaysi vositalar orqali bog’lanadi?
3.2.1Anaforik va kataforik vositalarga nimalar kiradi?
3.2.2. Matn qismlari yana qanday vositalar orqali bog’lanadi?
Tavsiya qilinadigan asosiy adabiyotlar
1. Hamroev M. va b. Ona tili. T., 2007.
2.A. G’ulomov. M. Asqarova. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Sintaksis.T. 1987.
3.G’.Abduraxmonov va boshqalar.O’zbek tili grammatikasi.T.1999.
3. Sh. Rahmatullaev. Hozirgi adabiy o’zbek tili. T., 2006.
4. R.Sayfullaeva. Hozirgi o’zbek adabiy tili. T., 2009.
5.A.Mamajonov. Tekst lingvistikasi (pedagogika institutlarining o’zbek filologiyasi fakultetlari studentlari uchun maxsus kurs ) Toshkent , 1989 .
6.M.Hakimov. O’zbek ilmiy matnining sintagmatik va pragmatik xususiyatlari AKD. 1993.
7.M.Abdupattoev. O’zbek matnida supersintaktik butunliklar. AKD. Toshkent 1998 .
Modul bo’yicha yakuniy hulosalar
Uch va undan ortiq sodda gaplar yoki predikativ birikmalarning mazmun va grammatik jihatdan birikuvidan tuzilgan sintaktik tuzilmalar murakkab qo’shma gaplar deyiladi.
Qo’shma gapning murakkab formasi uning sodda (ikki komponentli) formasidan:
1) komponentlar miqdorining ko’pligi (ikkitadan ortiqligi);
2) birdan ortiq bog’lanish usulining mavjudligi bilan ajralib turadi.
Masalan: xunar va iste’dod mushkianbar kabidir, uni qanchalik berkitmang, u shunchalik atrofga yoyilib, hamma yoqni muattar qilib yuboradi.
Murakkab Qo’shma gaplarni qancha gaplar tashkil etmasin, ular qanday mazmun munosabatlariga kirishmasin, bu qismlar orasida asosan uch xil mazmun munosabati ifodalanadi:
- voqea- hodisa, xususiyatlarni qiyoslash;
- voqea-hodisa, xususiyatlarini izohlash;
- voqea-hodisa, xususiyatlarni bir paytda, ketma-ket yuzaga kelishi.
* murakkab qo’shma gap komponentlarining o’zaro grammatik munosabatiga ko’ra uch guruhga bo’linadi:
A) Bog’lanish (tenglanish) yo’li bilan tuzilgan murakkab qo’shma gap;
B) Ergashish yo’li bilan tuzilgan murakkab qo’shma gap.
V) Aralash aloqali murakkab qo’shma gap.