Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Shijoatli va kuchli botirlar-urushda; xotin va farzandlar- kambag’allikda; do’st va birodarlar boshga kulfat tushganda taniladilar.
Bu gapning sxematik tuzilishi quyidagicha:

taniladilar

Muhokama uchun savollar
2.1.1. Teng bog’lanishli murakkab qo’shma gapning tavsifi?
2.2.1. Bunday murakkab qo’shma gaplarda komponentlar qanday aloqada bo’ladi?
2.3.1. Teng bog’lanishli murakkab qo’shma gap komponentlarining kesimi qanday ifodalanadi?
3-masala.Ergashish (tobelanish) yo’li bilan tuzilgan murakkab qo’shma gap. .
Birdan ortiq ergash gaplaring bir bosh gap bilan birikishidan tashkil topgan sintaktik tuzilmalar ergashish yo’li bilan tuzilgan murakkab qo’shma gap deyiladi. Masalan: Shunday payt yuzaga keldiki, yolg’iz sengina bu ishni bajara olasan,sendan bo’lak hech kim uni hal eta olmaydi.

Bunda ergash komponentlar bosh gapga ikki xil yo’l bilan birikadi: birgalik ergashish va ketma-ket ergashish yo’li bilan.

Ergash gaplar bosh gapga to’g’ridan-to’g’ri, alohida - alohida (mustaqil)bog’lansa, birgalik ergashish deyiladi. M: O’tirish qanchalik sodda,dasturxon qanchalik faqirona bo’lsa, suhbatimiz shuncha samimiy va shirin bo’ladi.
Yursa agar tomirda qoning,
Aziz bo’lsa bir parcha noning,
Kerak bo’lsa nomus-vijdoning,
qo’lingga qurol ol!
Ergash gaplar bosh gapdan oldin ham ,keyin ham kelib birgalik ergashishni tashkil qilishi mumkin:Agar biron odam bu ishdan xabar topsa, bizning birodarligimiz shunday buziladiki,uni hech qanday mol, adolat bilan tiklab
bo’lmaydi va bu keyingi avlodlarga meros bo’lib koladi.

Birdan ortiq ergash gaplarning biri ikkinchisiga, ikkinchisi uchinchisiga tobelanib bosh gapga bog’lanishidan hosil bo’lgan gaplar ketma-ket ergashuv yo’li bilan tuzilgan murakkab gap deyiladi. Bunday bog’lanishda bosh gap oldidagi ergash gap birinchi darajali, undan oldingisi ikkinchi darajali va hokazo nomlanib, ma’lum zanjirni tashkil qiladi.

Bunday qo’shma gaplarda bir ergash gap ba’zan boshqasini o’ziga tobe qilib, ham ergash gap ,.ham nisbiy bosh gap rolini bajarib, asosiy bosh gapga bog’lanadi.M: Sahro shunday olamki, ishchi qo’llar bo’lsa,hamma narsa bor, ular bo’lmasa, hech narsa yo’q.