|
2.3. G’ijduvon kulolc hilik maktabi
XVIII as rni bos hlarida hunarmandchilik Buxoroda, G’ijduvonda
kuchli rivojlangan. Shulardan kulolchilik, te mirchilik, yog’ och
o’ymakorligi, matoga gul bos is h, kas htachilik hozirgi kunga kadar
davo m etib kelmokda.
G’ijduvon s haxrida o’ nlab kulollar yas hab ijod qilgan. G’ ijduvon
shahrida bos hka Qars hi, Shahrisabz, Sa marqand, Xiva, Urganc h
shaharlardan kelib is hlaganlar. Hunar o’rganganlar va malaka
os hirganlar. Bu erdan kupgina kulolchilik is hlarini Buxoro, Vobkent,
Kattaqo’rg’on, Nurota, Qars hi s haharlariga olib borib sotgan.
G’ijduvon milliy kulolchilik is hlarini xalq us talari davo m ettirib
kelmoqdalar. Shulardan Usta Us mon Umarov katta avlod vakillaridan
(1891 yilada tugilgan). Usta Ibodullo Narzullaev (1927 yilda
tugilgan). Sopol qanddon, lagan, kosa, shokosa kabi buyumlar
yasaganlar. Ular buyumlarning ranglar uyg’ unligiga, s irli kos hinkor
gullar ko’rka mligiga buys undirilgan xolda bezaganlar. Bu ustalarnin g
is hlari nafaqat O’zbekis tonda balki bos hka chet ellarda xa m
47
mas hhurdir. Ular respublikamiz va bos hka chet el ko’rgazmalarining
domiy qatnas hchis i bo’ lganlar
1
.
Hozirgi kunda us talarning is hlarini ularning farzandlari davo m
ettirib kelmokda va s hulardan biri O’zbekiston badiiy akade miyas ining
akademigi, O’zbekis ton xalq ustas i Alis her Narzullaev s hu mak tab
davo mchis idir.
“Tashabbus” ko’rik-tanlovlarida O’zbekiston Prezidenti sovrini
g’olibi bo’ldilar va tajriba almas hib is hlas h uchun AQSh, Yaponiya,
Frants iya, Afg’oniston kabi kupgina ma mlakatlarda bo’ lib keldilar.
Alis her Narzullaev hozirgi kunda ham hunarlarini yos hlarga
o’rgatib kelmoqdalar. U kis hi G’ ijduvon milliy kulolchilik us lubida
sopol lagan, s hokosa, piyola, lali va xokazo ijodiy is hlari bila n
O’zbekistonning mizey va mehmonxonalari bezitib kelmokdalar.
Betakror san’atkor, xalq amaliy xunarmandchilikning mohir
us tas i, sobiy ittifoq rassomlar uyushmas ining a’zos i Hamro bib i
Rahimova qo’ lida sayqal topgan turli-tuman o’ yinchoqlar dunyoning
deyarli
barcha
ma mlakatlarida
na moyis h
qilingan.
Ayniqsa,
Frants iyaning Luvr, Sankt-Peterburgdagi Davlat er mitaji, Ross iya
xalqlari
etnografiyas i
muzeylari
ko’rgaz malarida
qo’ yilga n
eksponatlar o’zining betakrorligi va mo’’jizakorligi, fantastik olami
bilan tomos habinlar olqis higa sazovor bo’ lgan.
Ha mro bibi Rahimova faoliyati davomida o’ nlab etuk s hogirdlar
etis htirdiki, ular bugungi kunda ham mas hhur kulolsoz is hlarini davo m
ettirib, o’zbek kulolchilik maktabini ajoyib san’at asarlari bila n
boyitmoqdalar.
Ana s hulardan Jabbor Raximov, Kubaro opa Boboevalar ijodiy
izlanis hlari,
tinims iz
mehnatlari
o’yinchoqsozlarning
kundalik
1
Ў з беки ст он та р их и: да в л а т в а ж а м ият та р а ққиёти / С а гд ул л а ев А. , Ам инов Б . , Ма в л оно в
Ў . , Нор қ ул ов Н. – Т ошке нт: Ака д ем ия, 2 0 0 0 . – Б . 1 3 2
48
yumus higa aylangan. Ustalar yaratayotgan o’ yinchoqlar har bir
tomos habinni ertaklar va ajoyibotlar olamiga olib kiris hi tabiiy. Xalq
og’zaki ijodida ta’kidlangan qirq boshli ajdarholar, afsonaviy se murg’
qus hlari, ikki bos hli qo’chqorlar, Nasriddin Afandi hayotidan hikoya
qiluvchi qiziqarli s hakllar o’zbek xalqi ertagi asos ida yaratilga n
kompozits iyalar kis hini beixtiyor o’ziga tortadi. Ular bevos ita
kichkintoylar ruhi olamini boyitis hga, ongini o’stiris hga, go’zallikni
his etis hga o’rgatadi.
Shunis i quvonchliki viloyat markazi bo’ lgan Buxoro s haxrida
kulolchilikning yangi sohas i paydo bo’ ldi. Bu deqorativ monumental
san’at bo’ lib, uni ma nzaraviy kulolchilik deb ha m aytis h mumkin.
Ma’lumki s opolning bu turi O’zbekistonda 70 -80 yillarda kirib
keldi. Uning eng go’zal na munalari Tos hkent s haxrining chiroyiga
chiroy qo’s hdi. Ayniqsa Tos hkentlik ustalar Kedrin, A.Raximov,
E. Abramov,
Yu. Kim,
S.S ultonmurodov,
S.Qarlixanova,
F. Tos hmuhammadov bu san’atning mumtoz namunalarini yaratib ko’p
sonli san’at muxlis larining olqis higa sazovor bo’ lis hdi. Keyingi
vaqtlarda Buxoroning ma’ muriy- madaniy binolarida, Buxorolik rasso m
va ustalarning ko’rgazmalarida san’atning mazkur turiga oid is hlar
ko’zga tas hlanmoqda. Shuni alohida qayd qilis h lozimki, bu is hlar
kulollar B.Gulov, N.Saidov, haykaltaros h X.Zoyirov, Q.Norxo’rozo v
ha mda me’ morlar T. Karimov, Z. Qilichev, R.Mavlonberdievlarnin g
ha mkorlikda olib borgan ijodiy faoliyatining sa maras i s ifatida
maydonga
keldi
1
.
San’ats hunos
A.Xakimov
ta’kidlaganidek,
-
“O’zbekiston zamonaviy dastgohli kulolchilik rivojlanis hning o’ziga
xos xus us iyati s hundan iboratki u haykaltaros hlik ha mda rang
1
Ў з беки ст он та р их и: Қ ис қа ч а м а ъ л ум о тн ом а / Ҳ. Б об о бе к ов , Ш. К а р им ов , М. С оди қ ов в а
бо шқ. : Ма съ ул м уҳ а р р ир Ш. К а р им ов . – Т ошк е нт: Ша р қ, 2 0 0 0 . - Б. 1 8 9
49
tas virning s hakllanis hida ijobiy rol o’ynamoqda”. Buxoro kulolchiligi
ha m bu fikrni tasdiqlaydi.
G
ijduvon, Shaxrisabz ustalari mo
yqalamda is hlasalar, Urgut,
Denov ustalari chiz ma naqs hlarni ko
p qo
llaydilar. G
ijduvonlik
aka-uka Alis her va Abdulla Narzullayevlar an
analarni saqlas h,
rivojlantiris h va voris larga yetkazishda samarali mehnat qilmoqda.
Ustalar idis hlar tubiga hayvonlarning s oddalas htirilgan s hakli yok i
ayrim qis mlarini joylas htiradilar ("dumi burgut", " murg
i safid",
"boyqus h", "guli tovus " va bos hqalar), bu s hakllar gul s imon naqs hga
o
xs hab ketis hi bilan diqqatga sazovor. Narzullayevlar yaratga n
buyumlarda yangilikni his qilis h, an
anaviy s hakllarga erkin
munosabatda bo
lis h kabi xus us iyatlar aniq ko
zga tas hlanadi.
Kulol, haykaltaros h va me’ morlarning ijodiy ha mkorligi yaxs hi
samara ber moqda. Ular keyingi yillarda bir qancha monumental asar
yaratdi.
50
Do'stlaringiz bilan baham: | 
