I bob. Kulolc hilik san’ati tarixi: tarix va zamon
1.1. Kulolc hilikning vujudga ke lis hi tarixidan
Kulolchilik qora loydan mo’’jizakor go’zallik yaratgan Sharqnin g
eng qadimiy ha mda navqiron san’atidir. Bu qora loy, saxovat, halollik,
ezgulik tims olidir. Tuproq insonlarning barcha ehtiyojitni o’z
zimmas iga olgan farovonlik, to’kinlik, rizq -ro’z, go’zallikning eng
oliy ko’rinis hi san’atining zaminidir. Kulolchilik bilan dunyodagi
barcha xalqlar s hug’ ullanadi. Ular o’ziga xos to monlari bilan bir -
biridan farq qiladi.
Kulolchilik buyumlari sopol va keramika deb atalmis h chinni,
fayans ha mda mayolikalardan tayyorlanadi. Sopoldan buyum is hlab
chiqaris h birinchi bor M isrda miloddan avvalgi 4 ming yillikda
bos hlangan. C hinnidan buyum is hlab chiqaris h s irlarini xitoyliklar
milodiy as r bos hlarida bilib olis hgan. Ma yolika so’zi Ispaniyadagi
Mayorka oroli va fayans so’zi Italiyadagi Faens s hahri no mlarida n
olingan
1
.
Kulolchilik hunari loydan piyola, kosa, tovoq, ko’za, lagan,
xur macha, tog’ora, xum, tandir, buyum, o’ yinchoqlar, qurilis h
materiallari va bos hqalar tayyorlaydigan soha bo’ lib, u uzoq tarixga
ega. Maxs us tuproqni o’ta qizdirganda tos hs imon bo’ lib pis his hini,
undan har xil idis hlar tayyorlas hni odamlar juda qadimdan neolit
davrining bos hlaridayoq bilganlar. Ular avval loydan idis hg’tovoqlar
yasab, gulxanda qizdirib pis hirganlar. Tuproq jahonning ha mma
erlaridan bo’ lgani uchun kulolchilik ning keng tarqagan bo’ lib, dastlab
bu hunar bilan ayollar s hug’ ullanganlar. Kulolchilik charxi miloddan
avvalgi 3-ming yillikning bos hl arida ixtiro qilingandan keyin
1
Мир з а а ҳ м едов Д . К . Гл а з ур ир ов а н на я к ер а м ика Б ух а р ы X I X в в . / Из ис т ор и и
к ул ь т ур н о г о на сл еди я Б ух а р ы. - Т а шкент, 1 9 9 0 . – С. 3 6
11
kulolchilik bilan erkaklar s hug’ ullana bos hlaganlar
1
. Keyinchalik
loydan yasalgan idis h-tovoqlarni maxs us o’choq hamda xumdonlarda
pis hirganlar.
Neolit yoki yangi tos h as rida oda mlar faqat tabiat in’o m etgan
mahs ulotlarni iste’ mol qilis h bilan chegaralanmay, balki o’zlari ha m
uni yaratis hga, ko’paytiris hga harakat qila bos hlaydilar. Endilikda
ovchilikdan tas hqari, chorvachilik va dehqonchilik bilan ha m
shug’ ullana bos hladilar. Is hlab chiqaris h jarayoni kuchaya bordi,
shu bilan birga, kis hilarping ma’ naviy olami, dunyoqaras hi ha m
murakkablas ha bordi. Bu asrda ha m tos hlardan qurol yasas h muhim rol
o’ynadi. Lekin endilikda tos hni qayta is hlas h, uni pardozlas h, shu
asosda juda nozik buyumlar yaratis hga ko’proq e’tibo r berila
bos hlandi. Kulolchilik (kera mika) ning paydo bo’ lis hi ham yangi tos h
asrining muhim belgilaridan hisoblanib, ba’zan yangi tos h asrinin g
kera mika as ri deb atalis hi ha m s hundandir
2
.
Kulolchilik va bos hqa buyumlarni naqs h bilan bezas h keng tus
oldi. Parallel, s pirals imon va to’ lqins imon chiziqlar, kontsentrik
aylanalar s hu davrdagi ko’pgina naqs hlarning asos ini tas hkil etadi.
Geometrik naqs hlar asta -sekin s xe matik oda m, hayvon va o’s imliklar
dunyos idan olingan s hakllar bilan boyitilib, mazmunan kengayib
bordi. Uning ele mentlari koinot kuchlarining ra mziy belgilarini aks
ettira bordi. Masalan, rozetka — quyos h ra mzi, to’ lqins imon chiziq —
harakat, s uv ramzi va h. k. Neolit davrida idis hlarni tagi uchli qilib
tayyorlanib erga sanchib qo’ yilgan. Eneolit davrida esa Sharq
ma mlakatlarida ha mda Qadimgi Grets iyada nafis kulolchilik idis hlari
rivoj etgan va me’ morchilikda sopoldan foydalana bos hlangan. Ayri m
1
Д м итр иев а Н. А. , Аким ов а Л. И. Антич н о е ис к у сс тв о. – М. :Д етска я л и тер а т ур а , 1 9 8 8 . –
С . 2 5
2
Абд ул л а ев Н. Ист ор и я и ск ус с тв . - Т а шкент: Ў қ и т ув ч и, 1 9 8 6 . - Б . 1 1 8
12
erlarda kulolchilik dastgohlarining vujudga kelis hi sopol buyumlar
shaklining tekis va ko’rimli bo’ lis hini ta’ minladi.
Temir asrida kulolchilik buyumlari qo’ lda ha mda das tgohda
yaratilgan bo’ lib, ularning yuzas ini bezas hda, o’ yma va bo’rt ma
naqs hlar, band va tepa qis mlari uchun haykalchalar is hlatilgan.
O’tmis hda tuproqdan, qorachiroq, sha mdon, sarxona, ja mas hov,
xum xamda ovqat pis hiriladigan s opol idis hlar tayyorlangan, lekin
keyingi vaqtga kelib bularga ehtiyoj bo’ lmagani uchun ular yo’qolib
bor moqda. Hozir tovoq, guldon, lagan, piyola, tandir va bos hqalar
ko’p is hlab chiqarilmoqda. Kulolchilikda asos iy xom as hyo tuproqdir.
Tuproqlarning sog’ tuproq, qora tuproq, ko’kimtir, qizil loykor turlar i
bo’ ladi. Kulolchilikda is hlatiladigan loy o’zining xus us iyati va
is hlatiladigan buyumiga qarab bir necha guruxlarga bo’ linadi
1
.
Loy guldon - sers hirali loy, bu lo ydan juda nozik guldonlar
yasaladi. U elas tik xus us iyatga ega bulib, juda loyi qo’shilgan bo’ ladi.
Chinni loy - yoki oq loy - yarimfoyans bo’ lib, qora mtir lo y
oqtos h va is hqor qo’shilib tayyorlanadi. Bu loydan kosa, piyola, lagan
bos hkalar tayyorlanadi.
Kes ma kos hin loy - o’tga chidamli qora mtir loydan, ya’ ni
gilvataga oq tos h yoki oq qum qo’shib tayyorlanadi. Undan har xil
mozoikali kos hinlar tayyorlanadi.
Kos hin loy - s hirachli loyga kvars qumi qo’s hib undan har xil
kos hinlar tayyorlanadi.
Kosagar loy – patloy yoki tovoq loy deb ham yuritiladi. Bu lo y
sog’ tuproqqa qamis h qozg’og’ ini aralas htirib tayyorlanadi
2
.
Ko’zgar loy – 60%-70% plastik yog’ li loy va 30 -40% sog’
tuproqdan iborat bo’ ladi. Undan xum, guldon, ko’za va bos hqala r
1
Пещ ер ов а Е . М. Гонч а р н о е пр оиз в од ств о С р ед не й Аз ии. – М- Л. , 1 9 8 9 . – С . 1 4 0.
2
Д м итр иев а Н. А. , Аким ов а Л. И. Антич н о е ис к у сс тв о. – М. :Д етска я л и тер а т ур а , 1 9 8 8 . –
С . 1 3 4
13
tayyorlanadi. Kulolchilikda s ha mod, gulvata, bo’ yoqlar, angob, charx,
mo’ yqalam, mola, katta mola, kichkina mola, s im, naqs hin qolip,
labgir, lagan qolip, pargor qalam, kojkord, taroq, tagi qalam, g’ uj mak,
tuppa va bos hqalar is hlatiladi. Kulolchilikda loyni ustalar har xil
texnologiyada tayyorlaydilar. Maxs us tuproqdan loy qilinib uni tepib,
mus htlab pis hiradilar. Loyni nam matoga loy tayyorlaydigan xona
bo’ lib uyni ichki qis midan hovuzga o’xs has h uncha chuqur bo’ lmaga n
jon bo’ lgan. Bu hovuz pis hiq g’ is htdan to’s haladi. Loyni ha r kuni,
ya’ ni 20 kungacha s uv sepib pis hiriladi va na m s holchani ustiga yopib
qo’ yilgan. Kerakligicha loyni tepib, mus htlab pis hiriladi. Loyni yulib
olib stol ustiga urib-urib pis hitiladi, shunda loy ichida to’planib
qolgan havo yo’qoladi. Agar loyda havo qolib ketsa, idis hni pechkada
pis hirganda o’s ha bo’s hliq yana kattalas hib idis h tes hik bo’ lib qolis hi
mumkin.
Shuning uchun qancha ko’p loyni pis hitilsa s huncha s ifatli
maxs ulot olinadi. Kulolchilik charxida idis hlar tayyorlanadi. C harx
asosiy qurol bo’ lib, u katta va kichik yog’och g’ ildirakdan iborat
bo’ ladi. Yog’och o’q bilan birlas htiriladi. Kulol charxning pastdagi
katta g’ ildiragini oyog’ i bilan aylantirib turadi. Yuqoridagi g’ ildirakka
loy qo’ yib undan idis h tayyorlaydi. Tayyorlangan idis hlar yaxs hi lab
quritiladi. C hunki yaxs hilab quritilmas a keyin pechda yorilib ketis hi
mumkin. Quritilgan idis hlarni xumda qizdiriladi. Sirlanadigan idis hlar
sirlanadi yana xumdonda qizdiriladi. Qadimdan kulollar ma’ lum idis h
yoki buyum bo’ yicha ixtis os las hgan bo’ ladi. Masalan, kosagar,
tandirchi, ko’zagar va bos hqalar deb yuritiladi. Xoraz m badiiy kulo l
us talari qadimda o’ziga xos texnologiyas iga ega bo’ lganlar. Ular
kos hin, bodiya xum va bos hqa kulolchilik maxs ulotlari ustida
beriladigan s irni tayyorlas h uchun yozning jazira ma iss iq oylarida
ko’ hna Urganch tomonlaridagi qum etaklariga chiqib haftalab chog’o n
14
o’simligini to’plab uni yoqib, kulini olib kelganlar. Hozir bu o’t juda
kamayib ketgan. Bu o’s imlikdan tas hqari qora o’roqdan ha m
foydalangan. Sentyabr oylarida qo ra o’roq ayni s hirachga to’ lga n
vaqtida faqat yas hil patini yoqib kulidan is hqor tayyorlaganlar.
Ustaxonaga olib keltirilgan chog’on va qora o’roqqa qum aralas htirib
qo’ lni namlab guvala qilinadi va xumbuzga qo’ yildadi hamda uni
yuqori darajada iss iqlikda qizdiriladi
1
. Natijada u tos hga aylanadi.
Keyin esa ikkinchi marta xumbuzning tokchas iga qo’ yiladi. Yuqor i
darajada qizdiris h natijas ida u pastki oxirga oqa bos hlaydi va u oppoq
rangga o’tgan bo’ lsa tayyor bo’ lgani. Agar u qoramtir tusda bo’ lsa shu
jarayon yana qaytadan davom ettiriladi. Hos il bo’ lgan oq tos hs imo n
is hqorni tegir monda un holiga keltirib maydalanadi. Bu is hqor uniga
yangi bug’doy unidan atala pis hirib qozonda qoris htiriladi. Qozonga
suv solinib bulg’ab s uyuqlik holiga keltiriladi. Hos il bo’ lgan xo m
ashyo tabiiy is hqor s iri deb aytiladi. Tadiiy is hqor s irida n
tayyorlangan mahs ulot yuziga cho’ mich bilan beriladi. Pechda bu s ir
1000-1200 daraja iss iqlikda loyga shunday kiris hib ketadiki u
iss iklikka ham, sovukda ham o’z xus us iyatini yo’qot maydiga n bo’ lib
qoladi. Kulolchilikka xos bo’ yoqlar tayyorlas h ha m o’ziga xos
texnologiyaga ega.
Oq rang – bu rang oq tuproq gilvati va 11% gacha oqtos hni
mayda qumini qo’s hib tayyorlanadi. Uni aralas htirib atala holda
tayyorlab buyum yuziga tekis s uriladi va ke yin naqs h chiziladi.
Yas hil rang - mis kuyundis i kukuni qo’rg’os hin s ir va o’tga
chida mli tuproq, ya’ ni gilvata qo’s hib tayyorlanadi. M is kukuni avva l
qizg’ is h rangda bo’ ladi, xumbuzda pishirilgan yas hil rangga aylanadi.
1
Т ем ир х одж а ев Д ж . , Пў л а тов Б . Ўз беки ст о нн и нг м а ш ҳ ур к ул ол ч ил ик м а кта бл а р и/ Т а р их
та фа кк ур и. Т а р их ч и ол им л а р нинг ил м и й - а м а л ий м а қол а л а р тў пл а м и. VI I I ж ил д. –
Т ошк ен т: Я нги а ср а в л од и, 2 0 1 5 . – Б. 1 5 5
15
Qora rang – qora rang 15% gilvata, marganets oks idi, lazur va
qo’rg’os hin s irlarini qo’s hib tayyorlanadi.
Sariq rang – yongan te mir sop yoki mayda te mir chikindilarida n
foydalanib temir kukuni mis kozonga s olinadi va unga gulvata,
qo’rgos hin s iri xa mda s uv s olib ezg’ ilab tayyorlanadi.
Havo rang - lojuvard, oq tos h yoki oq qum va gilvata qo’s hib
tayyorlanadi.
Maxs us loydan buyumlar qo
lda yasalgan, quritib olovda
qizdirilgan. Kulolchilikda is hlatiladigan tuproq jahonning hamma
yerlarida mavjudligi deyarli hamma xalqlarda kulolchilikning keng
tarqalis hini
ta
minladi.
Kulolchilik
bilan
dastlab
ayolla r
shug
ullangan, kulollik charxining paydo bo
lis hi bilan erkaklar ha m
bu is hga jalb qilingan. Idis hlar maxs us o
choq va xumdonlarda
pis hirilgan.
Kulolchilikning
s odda
us ullari
O s iyoning
tog
liq
hududlarida yas hovchi xalqlarda hozir ha m mavjud. Neolit davriga oid
qarorgohlarning qazib topilgan qoldiqlari o
s ha davrda idis hlarning
tagi uchli qilib tayyorlanganligini ko
rsatadi (idis hlar yerga s uqib
qo
yilgan). Eneolit
davrida Sharq
ma mlakatlarida, Yunonis tonda vafis
sopol
idis hlar
tayyor las h,
sopoldan me
morlikda foydalanis h avj oladi. Sirlas h us ullari kas hf
etilgach, kulolchilik buyumlarining badiiy qimmati os ha bordi.
Arxeologik
materiallar
kulolchilik
mahs ulotlarining
as rla r
davo mida takomillas hib borganini ko
rsatadi. Davr kulolchilik
mahs ulotlariga, uning turi va bezaklariga katta o
zgaris hlar kiritdi.
O
t mis hda tayyorlangan s ha mdon, qorachiroq, sarxona, jomas hov,
xum s ingari s opol idis hlarga ehtiyoj qolmadi. Guldon, tovoq, laga n
kabi sopol idis hlar va buyumlarga ehtiyoj katta. Me
morlikda ha m
kulolchilik
mahs ulotlari
(kos hin, parchin
va bos hqalar) keng
ko
llanilmoqda.
16
Kulolchilikning vujudga kelis hi va taraqqiyoti tarixini qadimg i
Xitoy va Grets iya davlatlari misolida yaqqol ko’ris h mumkin
1
.
Xitoyning eng qadimgi san’at na munalari bizgacha kulolchilik
buyumlari orqali etib kelgan. Qo’ lda, dastgohs iz yasalgan turli xum,
ko’za, tovoq, vazalar rangdor naqshlar bilan bezab chiqilgan. B u
kulolchilik buyumlarining yuzas i s pirals imon, to’ lqins imon, to’rs imo n
chiziqlar bilan bezalgan, soddalas htirilgan odam, hayvon va qus hlar
ras mi ha m is hlangan. Bunday kulolchilik yodgorliklarn Yans hao
manzilidan topilgani uchun ham ular «Yans hao madaniyati yodgorligi »
deb yuritiladi. Shu madaniyat keyingi Xitoy kulolchiligi rivojida ha m
muhim o’rinni egalladi. Xitoyning ayrim viloyatlarida kulolchilik
buyumlari qora loydan dastgohda is hlangan. Bu buyumlar nafis ligi va
nisbatlarining qat’ iyligi bilan ajralib turadi. Bunday idis hlar Luns ha n
manzilidan topilgani uchun «Luns han madaniyati yodgorlik lari» deb
yuritiladi
2
.
Miloddan avvalgi 4—3 minginchi yillarda Xitoyda loyda n
is hlanib, olovda toblab pis hirilgan odam haykallari (terrakotalar),
odam bos hini es latuvchi ko’zalar, tos hdan is hlangan turli badiiy
buyum va haykallar uchraydi. Bular qadimgi Xitoy madaniyatining
boy va rang-barang bo’ lganligidan dalolat beradi.
Miloddan avvalgi 2 minginchi yillarda Xuanxe daryos i vohas ida
Xitoyda birinchi bor davlat paydo bo’ldi. Bu davlatni Shan (yoki In,
taxminan, er. av. XVI asr — er. av. 1027 yillar) dinastiyas i bos hqardi.
Shan davrida oq loydan yasalib, yuzas i bo’rtma tas virlar bila n
bezatilgan turli xum va bos hqa idishlar ha m yuksak mahorat bilan
is hlangan.
1
Пещ ер ов а Е . М. Гонч а р н о е пр оиз в од ств о С р ед не й Аз ии. – М- Л. , 1 9 8 9 . – С . 2 4
2
Д м итр иев а Н. А. , Аким ов а Л. И. Антич н о е ис к у сс тв о. – М. :Д етска я л и тер а т ур а , 1 9 8 8 . –
С . 1 5 6
17
Antik dunyoning eng qadimgi tarixi «egey» yoki «krit -miken»
madaniyati bilan bos hlanadi. Bu madaniyat yodgorliklarining dastlabk i
arxeologik kas hfiyotlari M ikena va Kritda topilgan va mo’ lligi tufayli
bu san’at adabiyotlarda ba’zan krit -miken san’ati deb ham yuritiladi.
Kritliklar
kulolchilik
san’atida
katta
yutuqlarga
eris hganlar.
Kulolchilik buyumlarini maxs us bo’ yoqlar bilan s irlab, yuzas ini turli
naqs h, dengiz hayvonlari va o’s imliklarning tas viri bilan bezaganlar.
Meduza s urati tus hirilgan xum bunga yaqqol misoldir
1
.
Gomer davrida hunarmandchilik, ayniqsa, kulolchilik va u bila n
bog’ liq bo’ lgan vazaga gul solis h san’ati ravnaq topgan. Dastlabk i
is hlangan kulolchilik buyumlari - vazalarda qadimgi grek a maliy-
deqorativ san’atining o’ziga xos xus us iyatlari namoyon bo’ ladi. B u
ko’zalar yuzas iga geo metrik naqs hlar is hlangan bo’ lib, ularning s hakli
ko’rka m,
naqs hlar
ko mpozits iyasi
aniq,
s iluetlari
qat’ iy.
B u
xus us iyatlar buyumga o’egacha latofat kiritadi.
Diniy maros imlar bilan bog’ liq bo’ lgan katta hajmdagi Dipilo n
vazalari (Afina yaqinidagi Dipilon darvozas i yonidan topilgani uchun
shunday deb nomlangan) s hunday harakterda is hlangan. Gomer as r i
kulolchilik buyumlari ko’zalarida geometrik naqs hlardan tas hqari,
o’simliklardan is hlangan naqs hlar, hayotiy voqealarni s xe matik talqin
etuvchi tas virlar uchraydi
1
.
Arxaika
davri
a maliy-deqorativ
san’at
hamda
hunarma ndchilikning haqiqiy gullagan davridir. Ayniqsa, ko’za va
bos hqa kulolchilik buyumlariga s urat is hlas h san’ati sohas ida bu davr
san’atkorlari juda katta yutuqlarni qo’lga kiritdilar. Grek ko’zalar i
shakl va hajm jihatidan rang-barang bo’ lib, turli maqsadla rda
is hlatilgan va s hunga qarab turlicha nomlangan. Ko’za yuzas iga
1
Абд ул л а ев Н. Ист ор и я и ск ус с тв . - Т а шкент: Ў қ ит ув ч и, 1 9 8 6 . - С . 3 9
1
Д м итр иев а Н. А. , Аким ов а Л. И. Антич н о е ис к у сс тв о. – М. :Д етска я л и тер а т ур а , 1 9 8 8 . –
С . 1 5 6 .
18
is hlangan s uratlar te matikas i, asos an, mifologiyadan olingan s yujet
yoki hayotiy voqealarga bag’ is hlangan.
Arxaika davrining ko’zaga s urat solis h san’ati dastlabqora
figurali vazalarda na mo yon bo’ldi. Bunday vazalarga qoralak bila n
turli tas virlar is hlaganlar. Ayniqs a, qora figurali vazalar is hlas h
san’ati VI asrning II —III choragida rivojlanib, bu sohada attikali
kulollar va rasso mlar nom chikaris hgan
1
. Shunday mas hhur ustalarda n
biri, rasso m Klitiybo’ lgan. U jahonga mas hhur bo’ lgan «Frans ua
vazas i»ni bezagan. Vaza yuzas iga 200 dan ortiq oda m tas vir i
tus hirilgan. Qora figurali us lubda is hlangan mas hhur rassomlardan
yana biri miloddan avvalgi VI asrning II choragida yas habijod etga n
Eksekiy
bo’ lgan.
Unipg
yaratgan
kompozits iyalarigoh
s okin
hikoyanavis lik bilan, goh o’ta harakatda tas virlanganligi bila n
harakterlanadi
2
.
Rassom
s hu
san’atda
birinchi
marta o’z qahra monlarining ps ixologik kechinmalarini yoritis hga
harakat qiladi. Eksekiyning is hla gan obrazlarida chiziqlar nafis ,
plastik, aniq va tiniqligi bilan xarakterlanadi. Eksekiyning «Qayiqdagi
Dionis » deb no mlangan mas hhur asari miloddan avvalgi 540 yilda
is hlangan. Bu klik (klik— vino ichis h uchun mo’ ljallangan idis h)
o’zining
juda
to’ g’ri
t opilgan
shakli va detallarining bir -biriga mutanos ibligi, tas hqi va ichki bezagi
buyumning mazmuniga mos ligi bilan harakterlanadi. Klikning tas hq i
tomonida jang manzaras i va katta qilib is hlangan ikkita ko’ z
tas virlangan. Bu ko’z sharob ichuvchini «yo mon k o’zdan» saqlas hi
kerak. Ko’zaning ichki qis mida esa qayiqda so’zib ketayotga n
vinochilik va s hodlik ma’budas i Dionis tas virlangan
3
.
1
Абд ул л а ев Н. Ист ор и я и ск ус с тв . - Т а шкент: Ў қ ит ув ч и, 1 9 8 6 . - С . 6 9
2
Д м итр иев а Н. А. , Аким ов а Л. И. Антич н о е ис к у сс тв о. – М. :Д етска я л и тер а т ур а , 1 9 8 8 . –
1 2 0
3
Абд ул л а ев Н. Ист ор и я и ск ус с тв . - Т а шкент: Ў қ ит ув ч и, 1 9 8 6 . - С . 7 9
19
Miloddan avvalgi 540 —530 yillarda qizil figurali vazalar is hlas h
keng
tarqaldi.
Bu
vazaga
gul
solis h
san’atida
realistik
tendents iyalarning ortib boris hi sabab bo’ ldi. Qizil figurali ko’zalarda
tas virlangan obrazlar, tas virlar ko’zaning tabiiy rangi — pis hirilga n
loy rangida (qizg’ is h, qizg’ is h-jigar rang) qoldirilib, fon, qolga n
bo’shliq esa qora lak bilan bo’yab chiqilgan. Bu us lub voqelikni rea l
tas virlas hda katta imkoniyatlarga ega bo’ lib, miloddan avvalgi V I
asrning uchinchi choragidan IV asrgacha davom etdi. Qizil figurali
vazalarga is hlangan s uratlarda hayotiy voqealarni tas virlas hga keng
o’rin berilgan.
Klass ika davrida a maliy san’at rivojla nis hda davo m etdi.Vazalar
shaklining rang-barangligi ortdi.Ularning yuzas iga ras mlar solis h
bilan birga, turli bo’rt ma tas virlar ham tus hira bos hladilar.Rang
beris hda
xam
erkinlik
sezila
bos hladi.Xro matik
ranglar
imkoniyatidan keng foydalanila bos hlandi. Kumus h, bronzadan turli
idis hlar is hlandi. Oltin s uvi yuritilgan buyumlar hayotda keng
qo’ llanila bos hlandi.
So’ nggi klass ika s hu yutuqlarga yakun yasadi, as ta -sekin vazaga
gul solis h san’ati inqiroega yuz tuta bos hladi. Undagi ind ividua l
o’ziga xos lik, fazilatlar yo’qola bordi. San’at asta -sekin hunarmandlik
darajas iga to’s ha bordi. Bu so’zsiz, umumellin ijtimoiy -s iyos iy,
madaniy inqirozi natijas i edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |