Gruntlarning tabiati

To‘kilgan gruntlar. Insonning qizg‘in xo‘jalik faoliyati cho‘kindilarning alohida turi – to‘kilgan gruntlar hosil bo‘lishiga olib keldi.

To‘kilgan gruntlar qatoriga tabiiy tuzilishi buzilgan tabiiy gruntlar, shuningdek ularning to‘kilishi yoki yuvilishi natijasida hosil bo‘lgan sanoat ishlab chiqarishining mineral chiqindilari va qattiq maishiy chiqindilar kiradi.

1 mln. aholi yashaydigan shahar faoliyati tabiiy minerallardan iborat chiqindilar yuzaga kelishi bilan bog‘liq bo‘lib, ular har yili taxminan 40 ga xududda qatlamining qalinligi ikki metr bo‘lgan uyumlarga to‘kiladi. Shunday qilib, insonning konchilik – texnika, muhandislik – qurilish va xo‘jalik faoliyati natijasida to‘kilgan gruntlarning hosil bo‘lish va jamlanish hajmlari geologik hodisalar miqyosi bilan tenglashdi.

To‘kilgan gruntlar egallagan hududlar odatda sobiq jarliklar, hovuzlar, botqoqlar, daryolarning qurigan o‘zanlari va shu kabilardan iborat. Grunt to‘kiluvchi joylar relyefi, odatda, o‘ta qirqilgan bo‘ladi, shu sababli to‘kilgan gruntlar qatlamlarining qalinligi ancha notekisligi bilan tavsiflanadi. Bundan tashqari, to‘kilgan gruntlar ostida boshqa bo‘sh grunt turlari yotishi mumkin.

To‘kilgan gruntlarda har xil fizik, fizik–kimyoviy, biologik va boshqa jarayonlar asta–sekin yuz beradi. Ular, bir tomondan, to‘kilgan gruntlar o‘z – o‘zidan zichlanishi, mustahkamlanishiga, boshqa tomondan – ayrim agregatlar va ayrim zarralar chirishi va parchalanishiga, ya’ni mustahkamligining kamayishiga olib keladi. Shu sababli to‘kilgan gruntlarga noturg‘un tuzilishga ega gruntlarning boshqa turlarini ko‘rib chiqish paytida yuqorida qayd etilgan xususiyatlarning aksariyati u yoki bu darajada xosdir.