Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

partibus cognovimus fieri et ex eo plurimas perturbationes in ecclesia oriri, ex quibus

christiana religio conculcatur, decernimus, ut nullus clericorum investituras episcopatus vel

abbati. vel ecclesie de manu imperatoris vel regis vel alicuius laic. person., viri vel femin.,

suscipiat. Quod si presumpserit, recognoscat investituram illam apostolica auctoritate irritam a

esse et se usque ad dignam satisfactionem excommunicationi subiacere.

a) folgt suam K.

Polycarp 2.5.1

224

V. Ut nemo per se sibi sumat honorem. a b b b

1. Paulus apostolus in epistola ad Hebreos.

Nec quisquam sumat sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron. Sic et Christus c c

non semetipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum: Filius meus es tu, d

ego hodie genui te. Quemadmodum alio loco dicit: Tu es sacerdos in eternum, et cetera. e

a) Zahl om. K.

b) ante correctionem: sibi per se M.

c) sibi sumat K.

d) q M.

e) om. M.

Polycarp 2.6.1

225

VI. Quod duo vel tres consensu ceterorum possunt episcopum eligere . a bb

1. Gregorius papa Petro subdiacono. In epistola XXXV lib. III. c d c

Sepius a nobis Paulus frater et coepiscopus noster expetiit, ut eum ad propriam reverti

faceremus ecclesiam. Quod quia irrationabile esse perspeximus, eius petitionem necessarium e f

duximus adimplere. Proinde experientia tua clerum ecclesie Neapolitan. conveniat, quatenus

duos vel tres de suis eligere et huc ad eligendum episcopum transmittere non omittat . Sed et g

sua nobis relatione insinuent, quoniam hii, quos transmiserint, omnium in hac electione vice

fungantur, ut ecclesie illi Deo auctore suus antistes valeat ordinari. Nam amplius eam sine h h

proprio non patimur esse rectore. Qui si fortasse et admonitionem tuam quolibet modo i j

temptaverit , ecclesiasticum in eis vigorem exerce. Nam pravitatis de se dabit indicium, k

quisquis in hoc non sponte consenserit. Predicto autem Paulo fratri et coepiscopo nostro C

solidos et unum puerulum orfanum, quem ipse elegerit, pro labore suo de eadem re facias l

ecclesia dari. Illos autem, qui cunctorum vice huc venerint ad eligendum episcopum, admone, m

ut vestiarium omne episcopii et, quantum previderint, secum argentum adducant, quod in usu n o

suo habere possit, qui fuerit episcopus ordinatus.

a) Zahlt om. K.

b) eligere episcopum C.

c)-c) om. K; am Rand R.

d) XXV CRV.

e) folgt nachgetragen non M.

f) rationabile CRV.

g) omittant CRV.

h) deo illi CV.

i) om. C.

j) folgt differre CRV.

k) temptaverint CRV.

l) om. CRV.

m) venerit M.

n) adeant C.

o) korr. in episcopi C; episcopi R.

Polycarp 2.7.1

226

VII. De electionis contradictione. a

1. Cartaginense concilio cap. XL.

Quando ad eligendum episcopum convenerimus, si qua contradictio fuerit aborta, quia talia

tractata sunt aput nos, non presumant ad purgandum eum, qui ordinatus est, tres iam, sed b

postulentur ad numerum supradictorum duorum vel tres, et in eadem plebe, cui ordinandus est,

discuciantur primo person. contradicentium, postremo etiam illa, que obiciunt, pertractentur.

Et cum purgatus fuerit sub conspectu publico, ita demum ordinetur.

a) Zahl om. K.

b) ordinandus CRV.

Polycarp 2.8.1

227

VIII. De ordinatione episcoporum et archiepiscoporum vel metropolitanorum. a

1. Anacletus urbis Rom. episcopus omnibus episcopis . b

Ordinationes episcoporum auctoritate apostolica ab omnibus, qui in eadem fuerint provincia, c

episcopis sunt celebrande. Qui simul convenientes scrutinium diligenter agant ieiuniumque

cum omnibus precibus celebrent et manus cum sanctis .vangeliis, que predicaturi sunt, d e f

imponentes dominico die hora tertia orantes sacraque unctione exemplo prophetarum et g

regum capita eorum more apostolorum et Moysi unguentes, quia omnis sanctificatio constat in

spiritu sancto, cuius virtus invisibilis sancto est chrismati permixta, et hoc ritu sollemnem h i

celebrent ordinationem. Quodsi omnes simul minime convenire poterint , assensum tamen suis j k l

prebeant, ut ab ipsa ordinatione animo non desint. Porro et Ierosolimitarum primus m n

archiepiscopus beatus Iacobus, qui Iustus dicebatur et secundum carnem Domini nuncupatuso

est frater, a Petro Iacobo et Iohanne apostolis est ordinatus, successoribus videlicet dantes

formam eorum, ut minus quam a tribus episcopis reliquisque omnibus assensum prebentibus

nullatenus episcopus ordinetur et communi voto ordinatio celebretur. Reliqui vero sacerdotes

a proprio ordinentur episcopo, ita ut cives et alii sacerdotes assensum prebeant et ieiunantes

ordinationem celebrent. Similiter et diaconi ordinentur. Ceterorum autem graduum distributio p

trium veracium testim, episcopi scilicet probatione, sufficere potest.

a) et C; om. R.

b) am Rand XVIII R.

c) archiepiscoporum CR.

d) getilgt M.

e) plebibus K.

f) qui K.

g) dominica CRV.

h) om. M.

i) auf Rasur M.

j) potuerint C.

k) am Rand nachgetragen precibus et litteris M.

l) sui C.

m) om. C.

n) ierosolimitanus K.

o) ante correctionem: nuncapatus M.

p) gradum M.

Polycarp 2.8.2

228

2. Anicetus Roman. ecclesie episcopus universis episcopis. Cap. I. a bb

Si archiepiscopus diem obierit et alter ordinandus archiepiscopus electus fuerit, omnes c d

eiusdem provinci. episcopi ad sedem metropolitani conveniant, ut ab omnibus ipse ordinetur.

Oportet autem ut ipse, qui illis omnibus preesse debet, ab omnibus illis eligatur et ordinetur . e e

Reliqui vero comprovinciales episcopi, si necesse fuerit, ceteris consentientibus a tribus iussu

archiepiscopi consecrari possunt episcopis. Sed melius est, si ipse cum omnibus eum, quif

dignus est elegerit , et cuncti pariter sacraverint pontificem. Et licet istud necessitate g g h i j

cogente concessum sit, illud autem, quod de archiepiscopi consecratione preceptum atque k

predictum est, id est ut omnes suffraganei eum ordinent, nullatenus immutari licet, quia ille, l

qui preest, ab omnibus episcopis, quibus preest , debet constitui. Sin aliter presumptum m m

fuerit, viribus non dubium est, quia irrita erit secus acta ordinatio. n

a) Anicitus K; Anicius CRV.

b) om. K.

c) getilgt C.

d) aliter C.

e)-e) om. M.

f) quem C.

g) digne MC.

h) elegerint C.

i) om. C.

j) om. C.

k) om. M.

l) immitari M.

m) om. K.

n) folgt carere CRV.

Polycarp 2.8.3

229

3. Innocentius papa Victrici Rotomagensi episcopo. Cap. I. a a

Extra conscientiam metropolitani episcopi nullus audeat ordinare episcopum. Integrum est

enim iudicium, quod plurimorum sententiis confirmatur. Nec unus episcopus ordinare

presumat episcopum, ne furtivum beneficium prestitum videatur. hoc enim et synodus Nicena

constituit atque diffinivit.

a) om. K.

Polycarp 2.8.4

230

4. Ex Niceno concilio . a

Episcopus, si fieri potest, a totius provinci. episcopis ordinetur. Si hoc difficile est, certe non b

minus a tribus; ita tamen, ut metropoli maxime vel presentia vel auctoritas habeatur, absque c d

quo ordinationem irritam esse voluerunt.

a) om. C.

b) ante correctionem: difficele M.

c) folgt quam CRV.

d) metropolitani C; korr. in metropolitani V.

Polycarp 2.8.5

231

5. Ex Cartaginensi concilio . a

Qui episcopus ordinandus est, ante examinetur, si natura prudens, si docibilis , si moribus b c

temperatus, si vita castus, si sobrius, si semper cavens sui negotii, si humilis, si affabilis, si

misericors, si litteratus, si lege Domini instructus, si in scripturarum sensibus cautus, si in

dogmatibus ecclesiasticis exercitatus, si ante omnia trinitatem et unitatem confirmet.

a) om. CR.

b) Cui K; Si V.

c) docilis CRV.

Polycarp 2.9.1

232

IX. Quomodo episcopus ordinandus est.

1. Ex concilio Cartaginensi. a

Episcopus cum ordinatur, duo episcopi ponant et teneant evangeliorum codicem super caput

et cervicem eius, et uno super eum fundente benedictionem, reliqui omnes episcopi, qui b

adsunt, manibus suis caput eius tangant.

a) om. C.

b) om. CRV.

Polycarp 2.10.1

233

X. Ne ordinatio episcoporum diu differatur.

1. Damasus.

Quoniam quidam metropolitanorum fidem suam secundum priscam consuetudinem sancte

sedis apostolice exponere detractantes, usum palii neque expetunt neque percipiunt, ac per a b

hoc episcoporum consecratio viduatis ecclesiis non sine periculo protelatur, placuit ut,

quisquis metropolitanus ultra tres menses consecrationis sue ad fidem suam exponendam

palliumque suscipiendum ad apostolicam sedem non miserit, commissa sibi careat dignitate,

sitque licentia metropolitanis aliis post secundam et terciam commonicionem viduatis ecclesiis c

cum consilio Romani pontificis ordinando episcopum subvenire. Si vero consecrandi episcopi

neglegentia provenerit, ut ultra tres menses ecclesia viduata consistat, communione privetur,

quousque aut loco cedat aut se consecrandum prebere non differat. Quodsi ultra menses V per

suam neglegentiam retinuerit viduatam ecclesiam, neque ibi neque alibi consecrationis donum

percipiat, immo metropolitani sui iudicio c.dat.

a) sedi RV.

b) petunt K.

c) ante correctionem: commotionem C; commotionem RV.

Polycarp 2.10.2

234

2. Ex concilio Calcedonensi. a

Placuit sancte synodo intra tres menses ordinationes episcoporum celebrari, nisi forte

necessitas inexcusabilis preparet tempus dilationis extendi. Quodsi hoc minime fecerit,

correctioni ecclesiastice subiacebit. Verumtamen ut redditus ecclesie viduat. p.nes

ychonomum eiusdem ecclesie integri reserventur. b c

a) om. C.

b) ante correctionem: yconomum M; et onomum K; ethonomum RV.

c) integre MV.

Polycarp 2.11.1

235

XI. Ut nullus episcopus alio superstite ordinetur.

1. Evaristus urbis Rom. episcopus omnibus episcopis . a

Audivimus quosdam episcopos infamatos et dilaceratos a civitatibus propriis pulsos et alios in b

eis ipsis viventibus constitutos. Ideo hec vobis scribimus, ut sciatis hoc non licere fieri, sed

proprios revocare et integerrime restitui debere. Illos vero, qui adulterina feditate suas

sponsas, id est ecclesias, tenent, eici et adulteros atque infames fieri eosque ab ecclesiasticis

honoribus arceri iubemus. Si autem aliqui adversus restitutos episcopos aliquam querelam

habuerint, his peractis inquirendum erit et auctoritate huius sancte sedis terminandum. c

a) am Rand Cap. VII R.

b) ac M.

c) ante correctionem: perectis (?) M.

Polycarp 2.11.2

236

2. Gelasius episcopus Dardani. episcopis.

Quis non perspiciat christianus, quod catholicis pontificibus propria sede deiectis non nisi

heretici potuerunt introduci? Et infra: Catholici pontifices fuerant undique iam depulsi solique a

remanserunt sotii perfidorum, cum quibus iam nec licebat habere conventum, dicente psalmo: b

'Non sedi in concilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo.' Nec ecclesiastici moris

est cum his, qui pollutam habent communionem permixtamque cum perfidis, permiscere

concilium. Canonum magistris atque custodibus nobis nullum fas est inire certamen cum

omnibus communionis alien.. Quid facimus de tot tantisque civitatibus, ex quibus catholici c d

pontifices sunt repulsi? Si catholici subrogati sunt, cur catholici sunt reiecti? Sed evidenter

apparet, quia cum catholici sunt eiecti , non catholici fuerunt subrogati . Restat ut catholici e f g

sint , heretici quicumque successerint. h

a) ante correctionem: herethici M.

b) liceat K.

c) hominibus RV.

d) facinus M.

e) om. RV.

f) reiecti RV.

g) ante correctionem: ordinati M.

h) sunt M; ante correctionem: sunt, folgt nachgetragen eiecti C.

Polycarp 2.11.3

237

3. Gregorius inter cetera sic ait. Iohanni defensori . In epistola XLV lib. XIII. a a b c b

De superscripti episcopi in exilio demorantis persona hoc statuendum est, ut si nulla contra

eum criminalis causa, que exilio vel depositione digna est, mota sive probata est, is , qui eo d

superstite episcopus pervers. ac contra canones in ecclesia eius ordinari presumpserit , e

sacerdotio privatus ab omni ecclesiastico ministerio repellatur. Qui etiam eidem dilectissimo

Ianuario fratri et coepiscopo nostro tradendus est, ut aut ab ipso in custodia habeatur aut certe

ab eo ad nos per omnia transmittatur. Episcopi enim, qui eum ordinaverunt vel ordinationi eius

consentientes interfuerunt, in VI mensibus dominici corporis et sanguinis communione privati

agere p.nitentiam in monasterio decernantur et suprascriptus Ianuarius loco et ordine suo

modis omnibus reformetur. Si vero de communione privatis mortis contigerit imminere

periculum, benedictio eis viatici non negetur. Si igitur episcopi in preiudicio condempnationis

vel depositionis memorati episcopi se metu iudicis consensisse ac talia fecisse non sua sponte

confessi fuerint, tempus eius adbreviandum est et modus p.nitenti. temperandus. Si vero ille, f

qui locum eius invasit, de hac fortasse luc. migraverit et alter est ordinatus, quia levior culpa

videtur non quasi isti superstiti, sed successisse defuncto, episcopatus illi officium ab eadem

tantummodo ecclesia interdicatur, ut in alia ecclesia, que a sacerdote vacaverit, si electus

fuerit, esse possit episcopus, Amalatitanam tamen ecclesiam numquam alio modo reversurus. g

a) nachgetragen M; om. KR.

b)-b) om. KR; nur In om. CV.

c) XLVI in CV.

d) his MCV.

e) presumpsit RV.

f) eis CRV.

g) ad malatitanam CRV.

Polycarp 2.12.1

238

XII. De episcopo neglegenti adire ecclesiam, ad quam ordinatus est.

1. Ex concilio Antioceno . a b

Si quis episcopus per manus impositionem episcopatum acceperit et sibi commissum

ministerio subire neglexerit nec acquieverit ire ad ecclesiam sibi commissam, hunc oportet c

communione privari, donec susceperit coactus officium aut certe de eo aliquid integra

decreverit eiusdem provinci. synodus sacerdotum.

a) om. C.

b) Niceno C.

c) ministerium KCV.

Polycarp 2.12.2

239

2. Ex concilio Arelatensi . a

Si quis episcopus non susceperit officium sibi commissum, hic communione privetur,

quoadusque consentiat obedienti. se commendans.

a) aurelatensi M.

Polycarp 2.13.1

240

XIII. De episcopo qui non recipitur ab ecclesia, cui ordinatus est . a a

1. Ex concilio Aurelianensi. b

Si quis ordinatus per contentionem populi aut pro aliqua ratione et non pro sua culpa in c

parroechia, que ei fuerat data, receptus non erit, hunc oportet honorem sacerdotii tantummodo

contingere, ita ut de rebus ecclesie, in qua convenit, sibi nichil presumat. Sustineat autem

quicquid de eo sanctum concilium iudicaverit.

a) ordinatur CV.

b) Inskription om. CV.

c) folgt episcopus C.

Polycarp 2.13.2

241

2. Ex concilio Antioceno. a

Si quis episcopus ordinatus ad parroechiam, cui est electus, minime accesserit, non suo vitio,

sed quod eum aut populus vetet aut propter aliam causam, non tamen eius vitio perpetratam,

hic et honoris sit et ministerii particeps, dummodo nichil molestus ecclesie rebus assistat, cui b

ministrare cognoscitur. Quem etiam observare convenit, quicquid synodus perfecta provinci.

iudicando decrevit . c

a) om. C.

b) honorius M.

c) korr. in decreverit C; decreverit R.

Polycarp 2.13.3

242

3. Ex concilio Ancirano. a

Si qui episcopi ordinati sunt nec recepti ab illa parroechia, in qua fuerant denominati,

voluerintque alias occupare parroechias et vim praesulibus earum inferre, seditiones adversus

eos excitando, eos abici placuit. Quodsi voluerint in presbiterii ordine, ubi prius fuerant, ut

presbiteri residere, non abiciantur propria dignitate. Si autem seditiones commoverit ibidem b

constitutis episcopis, presbiterii quoque honor talibus auferatur fiantque dampnatione

notabiles.

a) om. C.

b) commoverint K; commovent CRV.

Polycarp 2.13.4

243

4. Ex concilio Arelatensi. a

Si quis episcopus pergens ad ecclesiam sibi commissam non fuerit receptus, non pro sua

sententia, sed pro malicia populi, ipse quidem maneat episcopus, clerici vero civitatis b

communione priventur, quod erudiendis obedientes populis non fuerint. c

a) om. C.

b) ante correctionem: cùi M.

c) getilgt C.

Polycarp 2.14.1

244

XIV. Ut episcopus hostilitate expulsus ad aliam vacantem transeat ecclesiam. a b b

1. Ex registro Gregorii . In epistola XXVI lib. II. c c c d d

Pastoralis officii cura nos admonet destitutis ecclesiis proprios constituere sacerdotes, qui

gregem dominicum pastorali sollicitudine debeant gubernare. Propterea te Iohannem ab e

hostibus captivat. Lisitan. civitatis episcopum in Squillacina ecclesia cardinalem necesse f

duximus constituere sacerdotem, ut et susceptam semel animarum curam intuitu future

retributionis impleas, et licet a tua hoste imminente depulsus sis, aliam, que pastore vacat,

debeas ecclesiam gubernare, ita tamen ut si civitatem illam ab hostibus liberam effici et

Domino protegente ad priorem statum contigerit revocari, in eam, in qua et prius ordinatus es,

ecclesiam revertaris. Sin autem predicta civitas continua captivitatis calamitate premitur, in

hac, in qua et a nobis incardinatus es, ecclesia debeas permanere.

a) Zahl om. R.

b) transeat vacantem CRV.

c) om., stattdessen nachgetragen Gregorius ex registro Iohanni episcopo Squillacino M;

ferner am Rand Iohanni episcopo Squillacino CV.

d)-d) am Rand (ferner: squillacino) K; om. CRV.

e) domini cum CR.

f) captivitat. MV.

Polycarp 2.15.1

245

XV. De episcopo, qui synodo adesse neglexerit. a