Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

erretur? Nam totius famili. Domini status exorbitabit , si quod requiritur in corpore, in capite d e

non invenitur.

a) episcopis omnibus CRV.

b) om. KR; Capitula I. C.

c) mala CV.

d) folgt et ordo non stabit CRV.

e) requiretur M.

Polycarp 2.1.7

179

7. Celestinus universis episcopis per Viennensem et Narbonensem provinciam constitutis in

Domino salutem. Cap. V. a a

Nullus invitis detur episcopus. Cleri, plebis et ordinis consensus et desiderium requiratur. Tunc

alter de altera eligatur ecclesia, si de civitate ipsius clero, cui est episcopus ordinandus, nullus b

dignus, quod evenire non credimus, potuerit repperiri. Primum enim illi reprobandi sunt, ut

aliqui de alienis ecclesiis merito preferantur. Habeat unusquisque sue fructum iustici. in c d

ecclesia, in qua sua per omnia officia transegit .tatem. In aliena stipendia minime alter obrepat e

nec alii debitam alter sibi audeat vendicare mercedem. Sit facultas clericis retinendi , si se f g

viderint pregravari, et quos sibi ingeri ex transverso viderint, non timeant refutare, qui sibi non

debitum premium vel liberum de eo, qui eos recturus est, debent habere iudicium.

a) om. K; am Rand R(V).

b) civitatis CRV.

c) korr. in suum M.

d) milici. CRV.

e) suam CRV.

f) cleri M.

g) renitendi CR.

Polycarp 2.1.8

180

8. Celestinus. Cap. II. a a

Quid proderit per singula stipendia clericos militasse et omnem egisse in dominicis castris

.tatem , si hii, qui preficiendi sunt, ex laicis requirantur? Qui vacantes seculo et omnem b

ecclesiasticum ordinem nescientes saltu prepropero in alienum honorem ambiunt, immoderata

cupiditate transcendere et in aliud vite genus calcata reverentia ecclesiastica disciplina c c

transire. Talibus itaque, fratres karissimi, necesse est obviemus hisque fraternitatem vestram

decretis commonemus, ne quis laicum ad clericatus ordinem admittat et sinat fieri, unde et

illum decipiat et sibi causas generet, quibus reus constitutorum decretalium fiat.

a) om. K; am Rand R.

b) .statem M.

c) ecclesiastice discipline CRV.

Polycarp 2.1.9

181

9. Leo omnibus episcopis per Cesaream Mauritani. . Cap. I. a b c c

Sicut boni operis sibi comparat fructum, qui rectum tenet in eligendo sacerdote iudicium, ita

gravi semetipsum afficit dampno, qui ad sue dignitatis collegium sublimat indignum. Non enim

in cuiusquam persona pretermittendum est , quod institutis generalibus continetur, nec d e

putandus est honor ille legitimus, qui fuerat contra divine precepta legis collatus. f

a) cesariensem CRV.

b) mauritaniam CRV.

c) om. K; am Rand R.

d) premittendum C.

e) -que K.

f) fuerit CRV.

Polycarp 2.1.10

182

10. Leo . a

Statuimus, ne in aliquo apostolica et canonica decreta violentur et his regenda ecclesia b c

Domini credatur, qui legitimarum institutionum nescii et totius humilitatis ignari non ab infimis

sumere incrementum, sed a summis volunt habere principium, cum valde iniquum sit d d

absurdumque, ut imperiti magistris , novi antiquis, rudes preferantur emeritis. e

a) om. K.

b) om. R.

c) violent(er) M.

d) assumis C.

e) magistri M.

Polycarp 2.1.11

183

11. Hormisda Roman. ecclesie presul omnibus episcopis per Cesaream constitutis. Cap. I. a b a

In sacerdotibus eligendis vel ordinandis curam oportet esse perspicuam. Inreprehensibiles enim

esse convenit, quos preesse necesse est corrigendis. Longa debet vitam suam probatione

monstrare, cui gubernacula comittuntur ecclesie. Non negamus esse in laicis deo placitos

mores, sed milites suos probatos sibi querunt instituta fidelia. Discere quis debet, antequam

doceat, et exemplum religios. conversationis de se potius aliis prestare quam sumere.

Emendatiorem esse convenit populo, quem necesse est orare pro populo. Longa observatione

religiosus cultus tradatur, ut luceat, et clericalibus obsequiis erudiendus insistit , inservit , ut ad c d

venerandi gradus summa perductus, quis sit fructus humilitatis, ostendat. Nec tantum e f

consecrare de laicis inhibemus, sed ne de p.nitentibus quidem quisquam ad huiusmodi g h

gradum prophanus temerator aspiret. Satis illi postulanti sit venia; qua conscientia absolvat i j

reum, qui se peccata sua populo scit teste confessum? Quis enim, quem paulo ante vidit k

iacentem, veneretur antistitem, perferens venerandi criminis labem, non habens lucidam

sacerdotii dignitatem?

a)-a) om. K; Cap. I am Rand R.

b) ispaniam CV; hispaniam R.

c) om. CRV.

d) inservat korr. in inserviat C; inserviat RV.

e) summam CRV.

f) qui C.

g) consecrac mit Lücke K.

h) huiusmodum M.

i) postulandi C.

j) folgt nempe CRV.

k) quam R.

Polycarp 2.1.12

184

12. Pelagius Eucarpo episcopo Mesalensi . a a a

Karitatem illam, qua dilectionem tuam semper amavimus, omnia superare secundum b

apostolum credimus et nullum sanctitati tue laborem pro ecclesiastico statu honerosum

existere scit fraternitas tua, quia pro peccatis nostris omnes, que sua sunt, querunt, non que

Iesu Christi. Hec ideo prelibavimus, quia tibi rursus Catinensis ecclesie visitationem

iniungimus,

cuius episcopum de hac luce transisse suscepta cleri relatione didicimus. Mox ergo dilectio tua

ad supradictam Catinensem ecclesiam pergat et hominem de clero, qui nec uxorem habeat nec

filios nec crimen aliquod canonibus inimicum, eligi cum auxilio Dei compellat atque suadeat et

statim eum ad urbem Romam cum decreto et testificatione relationis tue transmitte.

a) om. K; am Rand C.

b) quam M.

Polycarp 2.1.13

185

13. Idem. Temporis necessitates canonibus prevaluisse . a b c ac

Fraternitatis tue suscepta relatione eius latorem secundas quidem nuptias expertum non d d

fuisse didicimus; castitatem tamen eum non priori servasse coniugio designasti. Et quamvis e e e

multa sint , que huiusmodi casibus observari canonic. iubeat subtilitatis auctoritas, quia f g

defectus nostri temporis , quibus non solum merita, sed corpora hominum defecerunt, h h

districtionis illius non patitur in omnibus manere censuram, et etas istius , de quo agitur, i jk

future incontinenti. suspicionem auferre dignoscitur, ut ad diaconatus possit ordinem provehi l m

temporum conscendentes, ut dictum est, defectui concessisse nos noveris; ita tamen, ut de

morum vita vel actu ipsius tu in die iudicii ante tribunal illud terribile reddas communi n o

Domino rationem, quia sicut preterita pro angustia temporis mitigamus, ut caut. atque p

sollicit. de futuris excessibus obviemus. Propter quod Micinam ancillam eius, de qua se post q

uxoris transitum habere confessus est filios, neque cum ipso manere liceat et cuicumque r

monasterio continentiam professura tua dispositione tradatur, ut meliori sorte , ad quod s t t

promovetur officium, sub bon. possit fam. merito ministrare nec aliqua opinionis eius u

maculand. relinquatur occasio.

a)-a) Schon beim vorigen Kapitel K;

b) necessariis MC; abgekürzt R; necesse V.

c) prevaluisse canonibus C; prevaluisse cannonic. auctoritati R; nur prevaluisse V.

d) relatione suscepta CRV.

e) priori eum non CV; eum priori non R.

f) sunt M; ante correctionem: sunt C.

g) folgt in CRV.

h) temporis nostri CRV.

i) ante correctionem: districtione M; districtione K.

j) ante correctionem: eas (?) M; eas C.

k) istas C.

l) suspiciones C.

m) hier fol. 24 zuende, danach fol. 25 mit anderen Texten eingeschaltet, Fortsetzung auf fol. r

26 R.

n) moribus et CRV.

o) diem CRV.

p) om. C; sic RV.

q) folgt iubemus CRV.

r) om. K.

s) professuram C.

t) melioris ort. M.

u) provocetur C.

Polycarp 2.1.14

186

14. Gregorius Brunichild. Francorum regin.. In epistola LXXVIIII lib. VIIII. a b a

Sacerdotale officium vestris in partibus in tanta, sicut didicimus, ambitione perductum est, ut

sacerdotes subito, quod grav. nimis est, ex laicis ordinentur. Sed quid isti acturi, quid

prestaturi sunt populo , qui non ad utilitatem, sed fieri ad honorem episcopi concupiscunt? c d e f

His igitur, qui necdum didicerunt, quod doceant, quid aliud agitur, nisi ut paucorum provectus

illicitus fiat multis interitus et in confusionem ecclesiastice moderationis observantia g

deducatur, quippe ubi nullus regularis ordo servatur? Nam qui ad Dei regimen improvidus et

precipitatus accedit, qua ammonitione subiectos .dificabit, cuius exemplum non rationem

docet, sed errorem? Pudet profecto, pudet aliis imperare, quod ipse nescit custodire.

a)-a) om. K.

b) I. XXVIIII. M.

c) prestituri CRV.

d) populi M.

e) se CV; ante correctionem: se R.

f) folgt nachgetragen sed C.

g) introitus M.

Polycarp 2.1.15

187

15.a

Nec illud quidem, quod simili emendatione tradendum est, preterimus, sed omnino execrabile

et esse gravissimum detestamur, eo quod sacri illic ordines per symoniacam heresim, que

prima contra ecclesiam orta et districta maledictione dampnata est, conferantur. Hinc ergo

agitur, ut sacerdotii dignitas in despectu et sanctus honor sit in crimine. Perit itaque reverentia,

adimitur disciplina, quia qui culpas debuit emendare, committit, et nefaria ambitione honor

sacerdotii ducitur in depravatione censur.. Nam quis denuo veneretur, quod venditur? Aut b

quis non vile putet esse, quod emitur? Unde valde contristor et corde illis condoleo, quia

spiritum sanctum, quem per manus impositionem omnipotens Deus hominibus largiri dignatur,

divino munere habere despiciunt, sed premiis assequantur, et sacerdotium illic diu subsistere c

non arbitror. Nam ubi dona supern. grati. venalia iudicantur, ad Dei servitium non vita

qu.ritur, sed magis contra Deum peccuni. venerantur.

a) kein Absatz CRV.

b) depredatione CRV.

c) illuc M.

Polycarp 2.1.16

188

16. Gregorius Siagrio episcopo Augustodunensi. Idem in epistola LXXXIII. lib. VIIII. a b c d c

Nuntio apud nos olim discurente vulgatum est, quod in Galliarum partibus sacri ordines per

symoniacam heresim conferantur, et vehementi tedio meroris afficimur, si in ecclesiasticis

officiis quemquam habet locum peccunia et sit seculare, quod sacrum est. Quicumque ergo

hoc pretii studet datione percipere, dum non officium, sed nomen attendit , sacerdos non esse, e f

sed dici tantummodo inaniter concupiscit. Quod scilicet quid per hoc aliud agitur, nisi ut nulla g

de actu probatio, nulla sollicitudo de moribus, nulla sit de vita discussio, sed ille solummodo

dignus, qui dare pretium suffecerit, .stimetur? Ex qua re si recti libraminis examinatione h h

pensetur, dum improbe ad inanem gloriam locum festinat utilitatis arripere, eo ipse magis, quo

honorem querit, indignus est. Sicut autem is , qui invitatus renuit, quesitus refugit, sacris est i

altaribus admovendus, sic qui ultro ambit vel importunum se ingerit, est proculdubio

repellendus. Nam qui sic nititur ad altiora conscendere, quid agit, nisi ut crescendo decrescatj

et ascendendo exterius interius in profunda descendat? Itaque, frater karissime, in sacerdotibus

ordinandis sinceritas vigeat, sit simplex sine venalitate consensus, pura proferatur electio, ut ad

summam sacerdotii non suffragio venditorum provectus, sed Dei credatur esse iudicio. Nam

quia grave omnino sit facinus Dei donum vel pretio comparare vel vendere, evangelica est

testis auctoritas. Templum autem dominus et redemptor noster ingressus, cathedras

vendentium columbas evertit. Quid vero aliud est columbas vendere nisi pretium de manuk

impositione percipere et spiritum sanctum, quem Deus omnipotens hominibus tribuit, l

venundare? Quorum sacerdotium ante Dei oculos cadere , cathedr. utique patenter m m

eversione signatum est, et tamen exerit adhuc nequiti. pravitas vires suas. Nam cogit n o

vendere, quos decipit emere. Et dum non attenditur, quod divina vice precipitur: Gratis

accepistis, gratis date, agitur ut crescat et geminata fiat in uno eodemque delicto conditio

ementis scilicet et vendentis. Et cum liqueat hanc heresim ante omnes radices pestiferas p p

subrepisse atque in ipsa sua origine apostolica detestatione esse dampnatam, cur non cavetur? q

Cur non perpenditur, quia benedictio illi in maledictionem convertitur, qui ad hoc, ut fiat r

hereticus, promovetur?

a) kein Absatz M.

b) Idem in eodem M.

c)-c) om. MK.

d) oder LXXX in C.

e) om. M.

f) intendit C.

g) korr. in Quid CR.

h) dare qui CV; korr. in dare quibus C.

i) his MC; om. V.

j) crescat M.

k) manus CRV.

l) ominibus M.

m) cathedr. cadere M; cadere cathedrarum CRV.

n) eversionem M.

o) parvitas M.

p) radice pestifera CRV.

q) surripuisse K; surrepsisse CV; surrepisse korr. in surrepsisse R.

r) beneditio M.

Polycarp 2.1.17

189

17. Gregorius Theoderico et Theodeberto regibus Francorum. a

In epistola LXXXI lib. VIIII. b b

Fertur symoniaca heresis in regni vestri finibus dominari, cum in sacerdotibus fides sit c d d

eligenda cum vita. Si vita deest, fides meritum non habet, beato Iacobo attestante qui ait: Fides

sine operibus mortua est. que enim opera esse valeant sacerdotis, qui honorem tanti

sacramenti convincitur obtinere per premium? Ex qua re agitur, ut ipsi quoque, qui sacros

ordines appetunt, non vitam corrigere, non mores componere studeant, sed divitias, quibus

honor sacer emitur, congregare. Hinc fit etiam , ut insontes et pauperes a sacris ordinibus e e

prohibiti dispectique sint, et dum innocentia pauperis displicet, dubium non est, quod premium f

illuc delicta commendet, quia ubi aurum placet, et vitium. Hinc igitur non solum in ordinatoris g

et ordinati anima l.tale vulnus infigitur, verum etiam excellentia vestra regia episcoporum

culpa, quorum magis intercessionibus iuvari debuerat, pregravatur. Si enim is dignus h i

sacerdotio creditur, cui non actionis merita, sed premiorum copiæ suffragantur, restat, ut nichil

sibi in honores ecclesiasticorum gravitas, nichil defendet industria, sed totum auri prophanus j

amor obtineat. Et dum vitia honore munerantur, in locum ultoris is , qui fortasse fuerat k

ulciscendus, adducitur, atque hinc sacerdos non proficere, sed perire potius iudicatur.

Vulnerato namque pastore quis curandis ovibus adhibeat medicinam? Aut quomodo populum

orationis clippeo tueatur, qui iaculis se hostium feriendum exponit? Aut qualem de se fructum

producturus est, cuius gravi peste radix infecta est? Maior ergo metuenda est locis illis fore l mn

calamitas, ubi tales intercessores ad locum regiminis adducuntur, qui Dei magis in se

iracundiam provocant , quam per semetipsos populis placare debuerant. o p

a) G M.

b)-b) om. K.

c) om. M.

d) symoniacam heresim K.

e) etiam fit C.

f) innocentiam M.

g) illic CRV.

h) iura mit Lücke K.

i) his MCV.

j) ecclesiasticos CR; ecclesiasticis V.

k) his MC.

l) interfecta K.

m) illius K.

n) om. M.

o) provocent CRV.

p) quem C.

Polycarp 2.1.18

190

18.a

Nec hoc quidem malum sollicitudo vestra patiatur negligenter admittere, quod quidam b

instinctu glori. inanis illecti ex laico repente habitu sacerdotii honorem arripiunt, et quod c

nefas est dicere , regendi rectores , et qui docendi sunt, doctores nec erubescunt videri nec d e f f f

metuunt. Ducatum animarum impudenter assumunt, quibus via omnis doctoris ignota est, et

quo vel ipsi gradiantur, ignari sunt. Quod quam sit pravum quamve sit temerarium, seculari

etiam ordine et disciplina monstratur. Nam dum dux exercitus non nisi labore et sollicitudine

expertus eligitur, quales animarum duces esse debent, qui episcopatus culmen inmatura

cupiunt festinatione conscendere? Huius saltim rei se comparatione considerent et aggredi g h i

repente inexpertos labores timeant, nec ceca ambitio honoris et ipsis in p.na sit et aliis

pestifera erroris semina iaciant, quippe qui non didicere quod doceant. Proinde vero paterno

salutantes affectu petimus, precellentissimi filii, ut hoc tam detestabile malum de regni vestri

studeatis finibus prohibere et nulla apud vos excusatio, nulla contra animam vestram suggestio

locum inveniat, quia proculdubio facientis culpam habet, qui quod potest corrigere, neglegit

emendare.

a) kein Absatz CRV.

b) Hec K.

c) hominem M.

d) folgt et grave tacere est CRV.

e) per doctores RV.

f) videri nec erubescunt C.

g) festinationem M.

h) saltum M.

i) comparationem M.

Polycarp 2.1.19

191

19. Gregorius episcopis Galliarum. In epistola LXXXIII lib. VIIII. a a

Fraternitate vestra auctore Deo volumus synodum congregare, ut in ea omnia, que sanctis b c

canonibus sunt adversa, district. sub anathematis interpositione dampnentur, id est ut nullus

pro adipiscendis ecclesiasticis ordinibus dare aliquod comodum presumat vel pro datisd

accipere, neque ex laico habitu quisquam repente audeat ad locum sacri regiminis pervenire, e

neque ut ali. mulieres cum sacerdotibus habitent, nisi ille, que sacris canonibus sunt permiss.,

id est mater aut soror aut amita vel que omni suspitione carere possint. f

a)-a) om. K; nur lib. VIIII om. CV.

b) Fraternitatem CR; Fraternitati V.

c) tua M; vestram C; korr. und unleserlich R; vestre V.

d) dandis (Endung korr.) C; korr. in dandis R.

e) ante correctionem: sacris M.

f) qui R.

Polycarp 2.1.20

192

20. Gregorius Victori episcopo. In epistola VIIII lib. XII. a a

Quisquis ad hoc facinus, videlicet symoniac. aut neophitorum hereseos, emendandum officii

sui consideratione vehementer non arserit , cum ipso non dubitet habere portionem, a quo b

prius hoc piaculare flagitium sumpsit exordium.

a)-a) om. K.

b) exarserit CV.

Polycarp 2.1.21

193

21. Gregorius servus servorum Dei Deusdedit et clero Mediolanensi inter cetera.

Nos in hominem, qui non a catholicis eligitur, nulla prebemus ratione consensum, nec si a

alicuius presumptionis usurpatione factum fuerit, in locum vel ordinem sacerdotis suscipimus . b b

a) q M.

b) suscipimus sacerdotis CV.

Polycarp 2.1.22

194

22. Ex secunda actione VI. synodi CCCL episcoporum. a

Omnis electio episcopi vel presbiteri aut diaconi a principibus facta irrita maneat secundum

regulam, que dicit: Si quis episcopus secularibus potestatibus usus ecclesiam per ipsasb

obtineat, deponatur et segregetur omnesque qui illi communicant.

a) l§b CV.

b) ipsos C.

Polycarp 2.1.23

195

23. Gregorius Benenato episcopo visitatori Cumam . In epistola XX lib. II. a b c

Monere te volumus clerum plebemque Cuman. ecclesie, ut remoto studio uno eodemque d

consensu expetant sacerdotem. Commonemus etiam fraternitatem tuam, ut nullum de altera

elegi permittas ecclesia, nisi forte inter clericos ipsius civitatis, in qua visitationis impendis

officium, nullus ad episcopatum, quod evenire non credimus, potuerit inveniri . f g

a) cumas CRV.

b) XXX M.

c) I CV.

d) pclerum M.

e) cleros K.

f) Null(is) M; nullum R.

g) invenire M.

Polycarp 2.1.24

196

24. Gregorius Iohanni Corinthiorum episcopo. In epistola LV lib. V. a

Novit fraternitas tua, quia prius pallium nisi dato commodo non dabatur. Quod quamb

incongruum erat, facto concilio ante corpus beati Petri apostolorum principis tam de hoc quam

de aliis ordinationibus aliquid accipere sub districta interdictione vetuimus. Oportet ergo, ut

neque per commodum neque per gratiam aut quorundam supplicationem aliquos ad sacros

ordines consentiatis vel permittatis adduci.

a) LX K; VI CV.

b) quia C; korr. in quia R.

Polycarp 2.1.25

197

25. Gregorius generali synodo presidens dixit. Cap. V. a a

Antiquam patrum regulam sequens nulli umquam de ordinationibus aliquid omnino

accipiendum sit constituo, neque ex datione pallii neque ex datione cartarum neque ex ea, b

quam nova per ambitionem simulatio invenit appellatio pastelli. Quia enim in ordinando c

episcopo pontifex manum imponit, evangelicam vero lectionem minister legit, confirmationis d

autem eius notarius epistolam scribit, sicut non decet episcopum manum, quam imponit,

vendere, ita minister vel notarius non debet in ordinatione eius vocem suam vel calamum

venundare. Pro ordinatione ergo eius vel usu pallii seu chartis atque pastellis eundem, qui

ordinandus est vel ordinatur, omnino dare aliquid prohibeo. Ex quibus predictis rebus si quis

huic aliquid commodi appellatione exigere vel petere forte presumpserit, in districto

omnipotentis Dei examine reatui subiacebit. Is autem, qui ordinatus fuerit, si non ex placito a f

neque exactus aut appetitus post acceptas chartas et pallium offerre cuilibet ex clero aliquid

tantummodo grati. causa voluerit, hoc accipi nullo modo prohibemus, quia eius oblatio nullam

culp. maculam ingerit, que ex accipientis ambitu non processit. g

a) om. K; Cap. VI CV.

b) esse CRV.

c) appellatione CRV.

d) lectioem M.

e) His MCV.

f) fortradiert C.

g) culp~. M.

Polycarp 2.1.26

198

26. Gregorius clero et nobilibus civitatis Neapolim. In epistola XVIIII lib. X. a b c c

Nec novum nec reprehensibile est in eligendo episcopo populi se vota in duas partes dividere. d

Sed grave est, quando in huiusmodi causis non ex iudicio, sed de solo favore venit electio. e

Prius enim quam scripta ad nos vestra discurrerent, Iohannem diaconum, qui ab altera parte

electus est, parvulam habere filiam quorundam relatione cognovimus. Unde si rationem

voluissent attendere, nec alii eum eligere nec ipse debuerat consentire. Nam qua presumptione

ad episcopatum audet accedere, qui adhuc longam corporis sui continentiam filiola teste f

convincitur non habere? Petrus autem item diaconus, quem a vobis electum asseritis, omnino,

quantum dicitur, simplex est. Et nostis quia talis hoc tempore in regiminis debet arce constitui,

qui non solum de salute animarum, verum etiam de extrinseca subiectorum utilitate et cautela

sciat esse sollicitus. Nam de eo insuper ad nos pervenisse cognoscite, quia solidos dederit ad

usuras. Quod vos oportet cum omni subtilitate requirere, et si ita constiterit, alium eligite et ab

huius vos persona sine mora suspendite . Nam nos amatoribus usurarum nulla ratione manus g h

imponimus.

a) populo CRV.

b) civitatibus M; om. CRV.

c)-c) om., am Rand in ep(isto)la XVIIII K; V (statt X) CV.

d) reprehensibil M.

e) q(uonia)m K.

f) filiolam M.

g) om. K.

h) manum M.

Polycarp 2.1.27

199

27. Idem Ecolesio episcopo Clusino . In epistola XIII lib. X. a b c c d

Gloriosus filius noster Ansfred ad me scripta transmisit, indicans quod in castro Balneum e f

Regis una cum habitatoribus loci ipsius sibi Iohannem diaconum elegerit episcopum

ordinandum. De cuius omnino vita bona testatus est. Sed quia que sunt canonica nescit et nos

inexpertis vel incognitis manus temere non audemus imponere, fraternitas vestra cum omni

sollicitudine ac vigilantia diversis, quibus potuerit, modis de vita actibusque ipsius requirere

studeat. Et si nichil est, quod ei canonice possit obsistere, requirendum quoque est, si in opere

Dei studium habuit vel psalmos novit; et si talis fuerit, eum ad nos cum testificationis sue g

epistola dirigat. Si vero aliter fuerit, vestris nobis similiter epistolis indicate et habitatores loci

ipsius adortamini, ut si iste aptus non fuerit, sicut et suprascripto Ansfrid filio nostro h i

scripsimus, alium sibi eligant, qui ad hoc officium cum Dei gratia aptus videatur inveniri. j

a) Gregorius K; om. R.

b) om. K; Ex concilio CV; Eccùio R.

c) Clusino episcopo K.

d) XII M.

e) Ansfredus CRV.

f) nos CRV.

g) habuerit CV.

h) supradicto C; om. V.

i) ansfrido CRV.

j) videat M; valeat CRV.

Polycarp 2.1.28

200

28. Gregorius Siagrio Etherio Virgilio Desiderio episcopis. In epistola LXXXIII lib. VIIII. a b c d

Omnino metuenda et cavenda est antiqui hostis astucia, ne quos aperta nequit temptatione

subvertere, latenter sevius valeat trucidare. Neque in h.lemosina reputanda est, si pauperibus e f

dispensetur, quod ex illicitis rebus accipitur, quia qui hac intentione male accipit, ut bene g h

dispenset, gravatur potius quam iuvatur . H.lemosyna redemptori nostro illa placet, que non i

de illicitis inique congeritur, sed que de rebus concessis et bene acquisitis impenditur. Unde

etiam illud certum est, quia et si monasteria aut xenodochia vel quid aliud ex peccunia, que

pro sacris ordinibus datur, instruatur , mercedi non proficit, quoniam dum perversus emptor j

honoris in locum transmittitur et alios ad sui similitudinem sub commodi datione constituit,

plura male ordinando destruit, quam ille potest .dificare, qui ab eo p.ccuniam ordinationis

accepit. Ne ergo sub obtentu helemosin. cum peccato aliquid studeamus accipere, aperte nos k l

sacra scriptura nos prohibet dicens: Hosti. impiorum abhominabiles Domino, que offeruntur m

ex scelere. Hinc rursum scriptum est: Honora Dominum de tuis laboribus . Hinc quoque per n o

Salomonem dicitur: Qui offert sacrificium de substancia pauperis, ita gratum est Deo, ac si

immolet filium in conspectu patris. Nimis ergo declinandum est, dilectissime frater, sub

optentu h.lemosin. peccata symoniac. hereseos perpetrare. Nam aliud est propter peccata

h.lemosinas facere, aliud propter h.lemosinas peccata committere.

a) Idem C; om. RV.

b) epistolis R.

c) folgt in CRV.

d) folgt Gregorius CRV.

e) latenti R.

f) enim CRV.

g) om. K.

h) folgt in C.

i) ante correctionem: giuvatur M.

j) instruantur C.

k) aperta C; ita V.

l) om. K.

m) om. CRV.

n) folgt iustis CRV.

o) laboris M.

Polycarp 2.1.29

201

29. Gregorius hisdem episcopis. In eadem epistola . a a a

Hoc quoque ad nos pervenisse non dissimili dignum detestatione complectimur, quod quidam

desiderio honoris inflammati defunctis episcopis tonsorantur et fiunt repente ex laicis

sacerdotes atque inverecunde religiosi prepositi ducatum arripiunt, qui nec esse adhuc milites

didicerunt. Quid putamus, quid isti subiectis prestaturi sunt, qui antequam discipulatus limen b

attingant , tenere locum regiminis non formidant? Qua de re necesse est, ut et si quamvis c c d e

inculpati quisque sit meriti, ante tamen per distinctos ecclesiasticis ordinis exerceatur officiis. f g

Videat quod imitetur, discat quod doceat, informetur quod teneat, ut postea non debeat errare,

qui eligitur viam errantibus demonstrare. Diu ergo religiosa meditatione probetur, ut placeat,

et sic lucerna super candelabrum posita luceat, ut adversa ventorum vis irruens conceptam h i

eruditionis flammam non extinguat, sed augeat. Nam cum scriptum sit, ut prius quis probetur

et sic ministret, multo ante probandus est, qui populi intercessor assumitur, ne fiant causa j

ruin. populi sacerdotes mali.

a) folgt lib. VIIII M; om. K.

b) quidem M.

c)-c) om. R.

d) scheint getilgt M; om. KV; nachgetragen C.

e) scheint getilgt M.

f) ecclesiastici K.

g) ordines CRV.

h) sicut CV.

i) tu M.

j) intercessoris M.

Polycarp 2.1.30

202

30. Gregorius Siagrio Etherio Virgilio Desiderio episcopis. In Epistola LXXXIII lib. VIIII. a a

Sicut tunc neophitus dicebatur, qui in initio sancte fidei erat eruditione plantatus, sicb

neophitus habendus est, qui repente in religionis habitu plantatus ad ambiendos sacros ordines

irrepserit. Ordinate ergo ad ordines ascendendum est. Nam casum appetit, qui ad summa loci

fastigia postpositis gradibus per abrupta querit ascensum. Et cum apostolus doceat inter alia

sacri ordinis instituta discipulum manum non esse cuiquam citius imponendam, quid hoc

deterius quidve precipitatius, quam ut exoriatur a summitate principium, et antequam incipiat

esse discipulus, sit magister, et ante incipiat esse episcopus quam minister? Quisquis igitur

sacerdotium non ad elationis pompam, sed ad utilitatem adipisci desiderat, prius vires suas

cum eo, quo est subiturus, honore metiatur, ut et impar abstineat et ad id cum metu, etiam qui c

se sufficere existimat, accedat.

a)-a) om. KCRV; stattdessen Isdem (Eisdem R) episcopis in eadem epistola CRV.

b) folgt modo CRV.

c) korr. in quem C.

Polycarp 2.1.31

203

31. Ex concilio Laudocensi. a

Non est permittendum turbis electiones eorum facere, qui sunt ad sacerdotium provehendi.

a) eo cù R.

Polycarp 2.1.32

204

32. Gregorius papa clero Mediolani . a

Nos in hominem, qui non a chatholicis et maxime a Longobardis eligitur, nulla prebemus

ratione consensum nec alicuius presumptionis usurpatione, si factum fuerit, in locum vel

ordinem illum sacerdotis suscipimus, quia vicarius sancti Ambrosii indignus evidenter b

ostenditur, si electus a talibus ordinatur.

a) mediolanensi K.

b) facere dotis M.

Polycarp 2.1.33

205

33. Adrianus papa universali octave synodo presidens dixit. De eadem re.

Promotiones et consecrationes episcoporum concordans prioribus conciliis electione et

decreto fieri episcoporum hec sancta et universalis synodus diffinivit et statuit, atque iure

promulgat neminem laicorum principum vel potentum semet inserere electioni vel promotioni

patriarch. vel metropolite vel cuiuslibet episcopi, ne videlicet inordinata hinc et incongrua fiat

confusio vel contentio, presertim cum nullam in talibus potestatem quemquem potestativorum

vel ceterorum laicorum habere conveniat, sed potius silere et attendere sibi, usquequo

regulariter a collegio ecclesie suscipiat finem electio pontificis. Si quis vero laicorum ad

concertandum et cooperandum ab ecclesia invitetur, licet huiusmodi cum reverentia, si forte

voluerit, optemperare se ascientibus . Taliter enim dignum pastorem sibi regulariter ad sue a b

ecclesie salutem promoveant. Quisquis autem secularium principum et potentum vel alterius

dignitatis laicus adversus communem ac consonantem atque canonicam electionem

ecclesiastici ordinis agere temptaverit, anathema sit, donec ob.diat et consentiat, quotquot c d

ecclesia de ordinatione ac electione proprii presulis se velle monstraverit. e

a) optp(er)are K.

b) asciscentibus CV; asciscientibus R.

c) ordini M.

d) korr. in quod C; quicquid V.

e) sedulis K.

Polycarp 2.1.34

206

34. Siricius papa orthodoxis diversas provincias constitutis. Cap. I. a b c c

Tales ad ecclesiasticum ordinem permittantur accedere, quales apostolica auctoritas iubet, non

quales nunc ambitus causas conatur arripere. Curiales dico vel eos, qui cingulo militi. d

secularis astricti olim gloriati, qui postquam pompa seculari exultaverunt aut negotiis rei

publice optaverunt militare aut curam mundi tractare, adhibita sibi quorundam manu et

proximorum favore stipati. Hii frequenter ingeruntur auribus meis, ut episcopi esse possint, qui

per traditionem et evangelicam disciplinam esse non possunt. Quantis hoc aliquotiens e f

certatum viribus, sed nichil tale potuit dici . que ratio compellit, ut etiam de longinquo veniant g

ordinandi, ut digni possint et plebis et nostro iudicio comprobari.

a) Hiricius K.

b) folgt episcopis CRV.

c) om. K; davor De eadem re CRV.

d) causa CRV.

e) om. K.

f) folgt nachgetragen est C.

g) elici CRV.

Polycarp 2.1.35

207

35. Idem papa eisdem. Cap. II. a a

Quantum illicitum sit, estimari non potest, ut transeuntes, sive simulent sive sint monachi,

quod se appellant, quorum nec vitam possumus scire nec baptismum, quorum fidem

incognitam habemus nec probatam, nolint sumptibus adiuvare, sed statim aut diaconos facere b

aut presbiteros ordinare festinent aut, quod est gravius, episcopos constituere non formidant.

Carius aput illos dari sumptum est transeunti quam sacerdotium non retenti . Inde in c dd

superbiam exaltantur, inde insuper ad perfidiam cito corruunt, quia fidem veram in

ecclesiasticis toto orbe peregrini discere non asseruntur.

a) om. K; am Rand R.

b) nolunt C.

c) Caris M.

d) korr. in sacerdoti C; non recenti R; non recenseri V.

Polycarp 2.1.36

208

36. Celestinus papa universis episcopis per Viennensem et Narbonensem provinciam

constitutis. Cap. IIII. a a

Nec emeritis in suis ecclesiis peregrini et extranei et qui ante ignorati sunt, ad exclusionem

eorum, qui bene de suorum civium merentur testimonio, preponantur, ne novum quoddam, de

quo episcopi fiant, institutum videatur esse collegium . b

a) om. K.

b) collegum M.

Polycarp 2.1.37

209

37. Symachus papa Cesario episcopo.

Nullus per ambitum ad episcopalem honorem permittatur accedere. Nam cum hic excessus in

laica conversatione culpetur, quis dubitet, quod religiosis et Deo servientibus inurat a b

opprobrium, si quis episcopatum desiderans data pecunia potentes personas minime c

suffragatrices adhibeat? Nec ad decretum sibi faciendum clericos vel cives subscribere d

adhibito cuiuslibet generis timore compellat vel premiis aliquibus ortetur. Decretum sine e

visitatoris presentia nemo conficiat, cuius testimonio clericorum ac civium possit unanimitas f

declarari . g

a) conversione CV.

b) incurrat CRV.

c) korr. in desiderat C.

d) cleros K.

e) adhibitos MK.

f) clerorum K.

g) declarare MK.

Polycarp 2.1.38

210

38. Pelagius papa Cetero patricio. a

Quid de ordinando ecclesie Catinensis episcopo salubris electione iudicii fieri desiderastis, b

agnovimus. Confestim sequenti die eum iuxta morem discutientes tercio, quo venit, die c

episcopum consecrare curavimus. Simili quidem modo et de Siracusan. urbis antistit.

optaveramus, nisi nos multiplex ratio ipsius non paucis temporibus ordinationem differred

sacerdotii coegisset, ob hoc quod vel person. qualitas vel superstes uxor aut filii, per quos

ecclesiastica solet periclitari substantia, nostros animos diutius ab eius ordinatione

suspenderent, opinantes quod in melius Syracusanorum provenire electio potuisset. Sed quia

in voluntatis sue proposito inrevocabiliter perstitit et nullus est alius in eadem repertus

ecclesia, illud consultis iudicavimus faciendum, ut congrua providentia causam , propter quam e f

principalis constitutio habentem filios et uxorem ad episcopatus prohibet ordinem promoveri, g g

salva dispositione consilii muniremus. Qua de re summo studio ab eodem, prius quam a nobis

eum contingeret ordinari, huiusmodi exegimus cautionem, per quam et suam fateretur,

quantula esset , presentis temporis habita rerum descriptione substantiam et nichil umquam h i j

per se aut per filios aut per uxorem sive per quamlibet propinquam aut domesticam vel

extraneam personam forte de rebus usurparet ecclesie et universa episcopatus quesita k

tempore ecclesie dominio sociaret. l

a) Gelasius RV.

b) salubri C.

c) cum R.

d) differrem M.

e) consultius RV; consulcius C.

f) causa M.

g) ordinem prohibet K.

h) esse M.

i) reum M.

j) discretione RV.

k) folgt suo C.

l) domininio M; domino RV.

Polycarp 2.1.39

211

39. Gregorius papa Mariniano archiepiscopo Ravenn.. In epistola XLI lib. VIIII.

Clerum plebemque Ariminensis ecclesie non destitimus admonere, quatenus ad eligendum sibi a

antistitem concordi provisione concurrant. Hortamur ergo, ut fraternitas vestra eum, quem

uno consensu omnes elegerint, sicut et ipsi a nobis poposcisse noscuntur, ad se faciat evocari.

Quem cauta ex omnibus examinatione discutite , et si ea in eo , que in textu Eptatici morte b c c c

multata sunt, minime Domino opitulante reperta atque fidelium personarum relatione eius d

vobis quoque vita placuerit, ad nos eum cum decreti pagina, vestre quoque addita

testificationis epistola, destinate, quatenus eidem a nobis ecclesie disponente Domino

consecretur antistes.

a) desistimus M.

b) discutere M.

c) in eo ea K.

d) folgt fuerint CRV.

Polycarp 2.1.40

212

40. Paulus ad Tymoteum fidelis sermo. a

Si quis episcopatum desiderat, bonum opus desiderat. Oportet ergo episcopum

inreprehensibilem esse, unius uxoris virum, sobrium, prudentem, pudicum, ornatum,

hospitalem, doctorem, non vinolentum, non percussorem, sed modestum, non litigiosum, non

cupidum, sue domui bene prepositum, filios habentem subditos cum omni castitate. Si quis

autem domui sue preesse nescit, quomodo ecclesie Dei diligentiam adhibebit? Non neophitum,

ne in superbia elatus in iudicium incidat diaboli. Oportet autem illum et testimonium habere b

bonum ab his, qui foris sunt, ut non in obprobrium incidat et laqueum diaboli. c

a) folgt apostolus CRV.

b) ante correctionem: n(on) M.

c) folgt in CRV.

Polycarp 2.1.41

213

41. Leo papa episcopis Cesariensis Mauritani..

Merito beatorum Petrum venerabiles sanctiones, cum de sacerdotum electione loqu.rentur, a

eos demum idoneos sacris administrationibus censuerunt, quorum omnis .tas a puerilibus

exordiis usque ad perfectiores annos per discipline ecclesiastice stipendia cucurrisse et b

unicuique testimonium prior vita preberet. Nec potest de eius provectione dubitari, cui pro

laboribus multis, pro moribus castis, pro actibus strenuis celsioris loci premium debetur. c

a) ante correctionem: petrum M.

b) cucurrisset CRV.

c) actionibus C.

Polycarp 2.2.1

214

II. Quod episcopus valde debitor est eis, qui sibi eum devota mente preferunt. a b

1. Gregorius papa Constantio episcopo Mediolano . In epistola I lib. IIII. c d d

Quod ex superno munere in electione vestra concorditer omnium convenit assensus, hoc

fraternitas tua cum summa debet veneratione pensare, quia post Deum valde est debitrix eis, e f g

qui sibi vos preferri tam subdita mente voluerunt. Decet igitur vos sacerdotali dignitate eorum

moribus in omnibus respondere eorumque necessitatibus pia compassione concurrere.

a) Zahl om. K.

b) om. M.

c) medioù K; mediot R; mediolanensi CV.

d)-d) om. KCV; nur am Rand in epistola IIII R.

e) consideratione CRV.

f) apud MC.

g) debitor K.

Polycarp 2.3.1

215

III. Quod nec premio nec premii promissione vel impunitatis nec personarum patrocinio a

facienda sit electio.

1. Pelagius papa clero Catinensis ecclesie. b

Talia quidem iamdudum ad fratrem et coepiscopum nostrum Eucarpum de visitatione c d

Catinensis ecclesie scripta direximus, ut in eius iudicio nostrum potuissetis agnoscere.

Verumtamen quia quosdam ibi non insana intentione, sed pravis studiis dissensiones suscitare e

vestra etiam relatione cognovimus, qui scientes ad episcopatum nec .tate nec coniunctione nec

vit. meritis posse perduci, ad hoc tantummodo inquietare ecclesiam volunt, ut sibi de his, que f

ex ipsa promissa sunt, imunitatem futurus promittat episcopus et fiat rapin. securitas g h

episcopatus ambitio, hoc etiam vos diximus commonendos, ut decretum in Helpidium i j

diaconem factum et subscriptum ab omnibus, quos vestra relatio designavit, ad nos cum

predicti visitatoris epistola et cum eodem diacono maturetis Deo propitiante perducere. Et k

post pauca: Quem tamen hoc per vestram dilectionem presenti iussione specialiter l m

admonemus, ne cui se aliquid dare vel daturum esse promittat, sed nec de ecclesiasticis causis

aliquam securitatem facere audeat sive promittere, ut quasi factus episcopus ea, que direpta

sunt, non repetat, sed aput eos, a quibus direpta sunt, permanere libere patiatur; sciens quod, n

si tale aliquid vel fecit vel fecerit, nec a nobis omnino permittetur valere ipsa promissio et cum o

iudicii nostri, quod de ipso habuimus, dampno pastoralis consecrationis ordinem promoverip

non poterit.

a) Zahl om. K.

b) catinensi MK.

c) fratrum M.

d) visitationis M.

e) sana CR.

f) ab K.

g) permissa C.

h) in unitatem K.

i) vobis M.

j) duximus CRV.

k) maturis M.

l) paulum K.

m) Que CRV.

n) ne CV.

o) eher vobis M.

p) promereri CRV.

Polycarp 2.3.2

216

2. Gregorius papa Antonino subdiacono.

In epistola XXII lib. III. a a

Illud quidem pre omnibus cur. tibi sit in hac electione, nec datio quibusque modis interveniat b

premiorum nec quarumlibet personarum patrocinia convalescant. Nam si quorundam

patrocinio fuerit quisquam electus, voluntatibus eorum, cum fuerit ordinatus, ob.dire

reverentia exigente compellitur. Sicque fit, ut res illius minuantur ecclesie et ordo c

ecclesiasticus non servetur.

a)-a) om. K.

b) ne K.

c) Sic que M.

Polycarp 2.3.3

217

3. Idem papa clero Mediolanensis ecclesie. In epistola XXVIIII lib. III. a b b

Officii nostri censura commoniti , ut in hac suscipiendi antistitis causa nullus vestrum neglecta c

utilitate communi lucro prospiciat ne si quisquam propria commoda appetit, frivola d e

estimatione fallatur, quia nec libero iudicio preferendam sibi personam examinat mens, quam

cupiditas ligat. Pensantes ergo que cunctis expediunt, ei, quem vobis gratia divina pretulerit,

integerrimam semper in omnibus obedientiam prebete. Iudicari namque a vobis ultra non

debet semel prelatus. Sed tanto nunc subtiliter indagandus est, quanto postmodum iudicandus f g

non est. h

a) mediolansi M; mediolanensi CRV.

b)-b) om. K.

c) folgt suademus CRV.

d) folgt suo CRV.

e) perspiciat M.

f) folgt getilgt sem M.

g) folgt non K.

h) om. MK.

Polycarp 2.3.4

218

4. Idem papa clero et nobilibus Salonitanis. In epistola XXVI lib. VI. a a

Ego et vestre dilectioni providens et mee anime omnipotentis Dei iudicium pertimescens

maxime causas subtiliter exquiri desidero. Si nullis criminibus , que sacro ordini contradicunt, b cd

si non per symoniacham heresim, id est premia quibusdam se eligentibus prebendo, ad

sacerdotale pertingere conatur, tunc liber pro vobis aput Dominum intercessor erit, si non e f

obligatus de suis ad locum intercessionis venerit . g h

a)-a) om. K.

b) maximi CRV.

c) folgt pressus CRV.

d) quo RV.

e) folgt officium CRV.

f) dm6 M; pnm KR; dominum C.

g) sui si M.

h) venitur C.

Polycarp 2.4.1

219

IV. Ut ecclesia seculari potentia seu pretio vel laicali investitura minime pervadatur. a

1. Canones apostolorum cap. XXXI.

Si quis episcopus secularium potestate usus ecclesias per ipsos optineat , deponatur et b

segregentur omnes, qui illi communicant.

a) interventura CV.

b) optineant M; ante correctionem: optineant R.

Polycarp 2.4.2

220

2. Nicholaus papa . a

Per laicos nullo modo quilibet clericus aut presbiter optineat ecclesiam nec gratis nec pretio.

Et per symoniacham heresim nemo ordinetur vel promoveatur ad quodlibet officium. b

a) om. CRV.

b) proveatur CRV.

Polycarp 2.4.3

221

3. Alexander II. papa clero et populo Lucensis ecclesie. a a

Constituimus et presenti decreto firmamus, sicut olim nostri decessores fecisse noscuntur : b

nullus deinceps episcoporum beneficium ecclesie, quod quidam canonicas vel prebendas seu

etiam ordines vocant, pro aliquo pretio vel munere clericis umquam conferre, sed omnes

ministros et servitores ecclesie gratis et absque ulla venalitate in sancta ecclesia studeant

ordinare. Nec eligant in domo Domini, qui maiores sacculos p.cuni. conferant, sed eos, qui

moribus et scientia divites pro officio suo ipsam valeant sustentare ecclesiam. Constituimus et

eodem modo firmamus, ut nullus cuiusque gradus clericus pro ecclesie beneficio audeat c d

aliquid conferre aut ad fabricas ecclesiarum vel in donariis ecclesie, seu etiam quod e

pauperibus sit tribuendum, quia teste scriptura qui aliquid male accipit, ut bene dispenset,

gravatur potius quam iuvetur. Quodsi aliquis divinorum preceptorum et animarum salutis

immemor prefatum iam beneficium ecclesie iniqua cupiditate ductus vel emere vel vendere

temerario ausu presumpserit, sicut in Calcedonensi definitum est concilio, gradus sui periculo

eum subiacere decernimus; nec ministrare possit ecclesie, quam pecunia venalem fieri

concupivit, et insuper terribilis anathematis mucrone perfossus, nisi resipuerit, ab ecclesia Dei,

quam lesit, modis omnibus abscidatur.

a) papa II C. s

b) folgt ut CRV.

c) cuiuscumque CR.

d) om. K.

e) om. R.

Polycarp 2.4.4

222

4. Gregorius VII. papa.

Si quis prebendas, archidiaconatus, preposituras vel aliqua ecclesiastica officia vendiderit vel

aliter, quam statuta sanctorum patrum precipiunt, ordinaverit, ab officio suspendatur. Dignum

est enim ut, sicut gratis episcopatum accipit, ita menbra eiusdem episcopatus gratis distribuat.

Polycarp 2.4.5

223

5. Idem papa.

Quoniam investituras ecclesiarum contra statuta sanctorum patrum a laicis personis in multis