Gravimetrik analiz

Gravimetrik analiz

1. 
   Gravimetrik (tortma) analiz usulining umumiy tavsifi
   

Gravimetrik (tortma) analizda aniqlanuvchi modda biror uchuvchan birikma ko‘rinishida haydaladi (haydash usuli) yoki eritmadan qiyin eruvchan birikma ko‘rinishida cho‘ktiriladi (cho‘ktirish usuli). Haydash usuli bilan, masalan, kristall gidratlardagi kristall suv miqdori aniqlanadi. Qizdirish vaqtida birikma parchalanmay, faqatgina suvni ajratib, boshqa kimyoviy o‘zgarishlarga uchramasa, kristall gidratdagi kristallizatsiya suvining miqdori haydash usuli bilan aniqlanadi. Masalan:

Kimyoviy reaksiya natijasida uchuvchan birikma hosil qiladigan modda yoki birikma miqdorini aniqlashda ham haydash usuli qo‘llaniladi. Masalan, ko‘pincha SiO₂ miqdorini aniqlash uchun uning ftorid kislota bilan reaksiyasidan foydalaniladi. Kimyoviy reaksiya natijasida uchuvchan SiF₄ hosil bo‘ladi:

Ba'zi moddalar ta'sir ettirilganda reaksiya mahsulotlaridan biri uchuvchan birikma bo‘ladigan karbonatlar, nitratlar va boshqalarni aniqlashda ham shu usul qo‘llaniladi. Analiz qilinayotgan komponent miqdori qizdirish natijasida modda massasining o‘zgarishi (ko‘pincha kamayishi) yoki reaksiyada hosil bo‘ladigan gaz mahsulotning biror moddaga yutilishi natijasida shu modda massasining ortishiga qarab aniqlanadi.

Bunda tekshirilayotgan moddaning tarozida tortib olingan qismi biror usul bilan eritmaga o‘tkaziladi, so‘ngra aniqlanayotgan element eritmadan qiyin eriydigan birikma (kristall yoki amorf cho‘kmalar) tarzida cho‘ktiriladi. Hosil qilingan cho‘kma filtrlab ajratiladi, yaxshilab yuviladi, quritiladi, doimiy massaga kelguncha qizdiriladi va analitik tarozida tortiladi. Cho‘kmaning massasiga va formulasiga qarab moddaning miqdori hisoblab topiladi va bu miqdor moddaning analiz uchun tortib olingan qismiga nisbatan foizlarda ifodalanadi.