Грамматик маънонинг янгича талқини

Алоқа - муносабат аффикслари. Бундай қўшимчалар синтактик шакллар, сўз ўзгартирувчи қўшимчалар деб ҳам юритилади. Улар сўзларнинг луғавий маьносига таъсир кўрсатмасдан, уларни синтактик алоқага киритиш учунгина хизмат қилади. Туркий тилларда синтактик муносабатларни ифодалашда турловчи ва тусловчи қўшимчалар кенг қўлланилади: Масалан: кинони кўрмоқ, хонага кириш, унинг қалби, сизнинг туйғуларингиз (ўзбек тилида); Орнина жат (ўрнингга ёт), Без сағат 10 да уйеқтаурға жаттеқ (Биз соат 10да ухлашга ётдик) (қозоқ тилида).

Флексия. Бу ҳодиса флектив тилларга ҳинд-европа (рус, немис, латин, ҳинду), сом (араб, иврит) тилларига хосдир. Бу тилларда ҳар бир мустақил сўзнинг дастлабки кўриниши ҳам негиз ва қўшимчаларга бўлинади, аммо ўзак-негизни мустақил қўллаб бўлмайди. Чунончи: старший брат, синие брюки, моего отца, хороших друзьях каби. (Рус тилидан олинган ушбу сўз бирикмаларидаги синтактик муносабат ифодаловчи воситалар қўшилган сўзларнинг ўзак-негизи cтарш, син, мо, хорош бўлиб, улар мустақил ҳолда қўлланилмайди.)

Ёрдамчилар (боғловчилар, кўмакчилар, боғлама) сўзларни синтактик муносабатга киритишда алоҳида аҳамиятга эгадир.

Ўзбек тилида: Расмни мўйқалам билан чизди. Мен ўқитувчи бўламан;

Рус тилида: ехать к друзьям, писать на бумаге.

Инглиз, француз, араб тилларида синтактик восита сифатида артикл ҳам қўлланилади. Роман-герман тилларида артикл фақат от сўз туркумига хос сўзлардан олдин ишлатилади. Араб тилида эса артикл от, сифат, сон билан бирга қўлланилаверади. Чунончи: а табле (стол); ан аппле (олма); Ал кита: бу; (арабча) каби.

4. 
   
   Сўз тартиби. Сўзларнинг синтактик функцияси махсус морфологик кўрсаткичлар билан ифодаланмаганда сўз тартиби синтактик муносабатларни кўрсатувчи муҳим восита бўлиб қолади. Бу вақтда сўзларнинг гапдаги вазифаси сўз тартибига боғлиқ бўлади. Сўз тартиби ўзгариши билан синтактик ҳолат ҳам, гап семантикаси ҳам ўзгаради. Масалан: ширин қовун (аниқловчи-аниқланмиш), Қовун ширин (эга-кесим), Гуллаган дарахт ҳаммамизни ҳайратга солади. Дарахт гуллаган, ҳаммамизни ҳайратга солади.
   

Баьзан сўз тартибининг ўзгариши синтактик ҳолатга дахл этмаслиги ҳам мумкин, яъни гап бўлакларининг ўрни ўзгарса-да, уларнинг синтактик вазифаси илгаригича қолаверади. Масалан: Яна келди қалбимнинг рози, Яна келди мен кутган баҳор.

Қалбимнинг рози яна келди. Мен кутган баҳор яна келди.

Флектив тилларда сўз тартиби синтактик восита сифатида кам қўлланилади.

5.