“Grafitli konlar minerallarining boyitiluvchanligini ilmiy asoslash”

 
 

---

30
1.6. Tabiiy grafit konlari va butun jahon geologik-qidiruv ishlari
Tabiatda grafit sochilgan parchalar shaklida yoki ularning bargli agregatlari, zich 
donador agregatlaryoki zich kriptokristall massalari bo’ladi. 
Tabiatda grafitning shakllanishi uchun boshlang’ich material sifatida uchta 
uglerod manbai mavjud: cho’kindi jinslar orasida magmatic emanasiyalar,, karbonatli 
jinslar va organik qoldiqlar (shuningdek ko’mirlar). 
Bu reaksiyalarning barchasi yuqori temperaturada chuqur sharoitda amalga oshishi 
mumkin, 
bunda 
aslida 
kristalli 
grafitning 
pnevmotolit-gidrotermal 
akkumulyatsiyalarining mumkin bo’lgan magmatik mexanizmi aks etadi.
Intruziyalar bilan kontakt zonasidagi karbonatli jinslar skarnlarga o’tadi. Bu holda 
karbonat molekulalarining dissosilanishi sodir bo’ladi: CaCo
3
–CaO+CO
2
; MgCO
3
—
MgO+CO
2
; kalsiy va magniy silikatlari (diopsid, tremolit, garnes, vollostonit, skapolit 
va boshqalar) hosil bo’lishi bilan. Yuqori haroratda ozod karbonat angidrid mavjud 
bo’lsa, uglerodni kamaytirish mumkin: CO
2
+2H—C+2H
2
O.
Yuqori sifatli kristalli grafitning muhim, aslida magmatik, pegmatite va 
pnevmatolit-gidrotermal, skarn konlari mavjudligiga qaramay, grafit xom ashyosining 
global balansida asosiy ahamiyatga ega bo’lgan metamorfogen konlar bo’lib, geneiss, 
kristalli slanes va boshqalarda flakon grafitning o’zaro tutashgan rudalari organlari 
bilan ifodalanadi.
Umuman, biz grafit konlarini dunyodagi eng muhim uch turdagi geologik va 
sanoat turlari haqida gapirishimiz mumkin:
1. Yuqori sifatli zich-kristalli grafitning boy rudalarining tartibsiz organlari, 
linzalari, majmuasi va tomirlari magmatik (ko’proq sintetik), pegmatit, skarn va 
metamorfik kristalli jinslar; magmatic, pegmatit va pnevmotolit-gidrotermal, skarn 
konlari shu turga kiradi va ularning genezisi odatda muhokama mavzusi hisoblanadi. 
Bularga Rossiya ( Botogolskiy), Shri-Lanka va Hindiston (Rajaston, Orissa, Madras 
Shtatalarida), Kanada (Kvebekda Bukingem va Granvil, Ontarioda qora Donald), 
AQSH (Massachuses Shterbirbj, Montanado Dillon, Nyu-Yorkdagi Tisonderoga), 
Braziliya, Yaponiya (Sennotani Ontarioda qora Donald), Senya orolida (Norvegiya 
perfekturasi) konlari kiradi.

---

31
2. Skalyar grafitning metamorfik kesishgan rudalarini hosil qilish konlari va 
linzalari asosan chuqur metamorfizatsiyalangan jinslar, shu jumladan, ularning 
bardoshli navlari; bu turdagi konlarga Ukraina qalqoni (Zavaliyevskiy va boshqalar), 
Ukrain, Uralda (Taiginkiy, Murzinskiy), Kareliya (Ikhalskiy) va Rossiyada boshqa 
viloyatlar, Chexiya va Janubiy Bohemiya, Shimoliy Moraviya, AQShda Nyu-York, 
Pensilvaniya, Alabama va Texas Shtatlari, Madakaskar oroli (Malagasi Respublikasi) 
va boshqalar kiradi.
3. Neft kreptokristalin konlari va grafitga boy rudalarning (amorf) linzalari turli 
yoshdagi qatlamli cho’kindi qatlamlar ko’mir choklari va bitumlarning kontakt 
metamorfizmi tufayli hosil bo’lgan.bu tipga Tunguska provimsiyasi yotqiziqlari 
(Kureyskiy, Noginskiy va boshqalar) Rossiyada, Meksikada Sonora shtati, Shtiriya va 
Avstraliyada quyi Avstraliya, Koreya Respublikasi va KXDR kabilar misol bo’ladi.