24
Grafitning suzib yurishi uning kristallari o’lchamiga, aralshmalar tabiatiga va
yuzaning oksidlanish darajasiga bog’liq.
Uning flotatsiyasi odatda soda, ohak yoki
sulfat kislota tomonidan yaratilgan ishqoriy (pH8-10) yoki kislotali (pH4-5) muhitda
kerosin va ko’pikli agent (qarag’ay yog’i, T-80 va boshqalar)bilan amalga oshiriladi.
Tog’ jinslari minerallarining, ayniqsa karbonatning depressiyasi uchun suyuq shisha
ishlatiladi; slyuda flotatsiyasi uchun (agar u rudada mavjud bo’lsa)natriy
ftorid
ishlatiladi. Grafitning skalyar shakli, uning nisbatan past zichligi va tabiiy gidrofibligi
yirik zarrachalarning suzib yurishiga imkon beradi.
Skalyar rudalar eng oson boyitiladi, zich va kriptokristall rudalar esa ancha
qiyinlashadi. [42] Kriptokristall grafit donachalarining
sekinroq flotatsiyasi, ular
yuzasining kata gidrofilligidan tashqari (katta tarozilarga nisbatan), ko’pincha grafit
flotatasiyasiga susaytiruvchi ta’sir ko’rsatuvchi kriptokristall rudalarda organik
moddalar mavjudligi bilan ham bog’liq.
Grafitli rudalar uchun flotatsion boyitish sxemalariga uchta asosiy talab mavjud:
minimal maydalash xarajatlari, dag’al qatlamli grafit konsentratining maksimal
hosildorligi va konsentratlarning kam kulliligi. Silliqlash
xarajatlarini kamaytirish
maqsadida, dum quyruq qismi (-0.074 mm sinf 45-55%gacha) qo’pol silliqlash so’ng
asosiy (ruda) flotatsiya operatsiyalari allaqachon izolatsiya qilingan grafit rudalari
uchun xos.Faqat konsentrat oxirgi kattalikkacha eziladi. Qimmatroq va kamyob dag’al
donali garfit konsentrati (+0.2mm) hosildorligini oshirish uchun grafit bilan
akslantirishdan ozod qilingan bo’lib, tog’ jinslarini olib tashlash bilan ko’p bosqichli
sxemalar qo’llaniladi. Konsentratsiyalarni kamaytirish uchun ular grafit zarracharining
yaxshi suzib yurishiga asoslangan holda qayta-qayta tozalanadi. Odatda, qo’pol
konsentrat olti-sakkiz marta tozlanadi va ikki-to’rt marta qayta maydalanadi. [43]
25
Rasm .1.5. Zavalevskiy kombinati zavodida grafit rudasini boyitishning
texnologik sxemasi
93-95% dan ortiq uglerodni o’z ichiga olgan tayyor konsentrat 90% dan ortiq
qazib olish bilan quritilgan va hajmi bo’yicha alohida sinflarga tasniflanadi. Flotatasiya
chiqindilarni odatda past-sinf quyish garfit sifatida ishlatiladi.
Tanlab maydalash ko’pincha kriptokristall rudasini boyitish uchun ishlatiladi.
Maydalangan rudaning barabanli ekranlar yoki havo ajratgichlar
yordamida keying
26
tasnifi grafit tarkibida farq qiluvchi bir necha faraksiyarni olish imkonini beradi. Tanlab
silliqlash uchun bolg’ali kruverlar, diskli va markazdan qochma tegirmonlar ishlatiladi.
Grafit rudalarini boyitish uchun kimyoviy va termik usullardan ham foydalanish
mumkin.
Kimyoviy boyitishda past haroratlarda grafitning kimyoviy inersiyasidan
foydalanadi. Rudaga kislota bilan ishlov berilib, unda bo’sh jins eritiladi. Karbonat
angidrid minerallarini eritishda sulfat va xlorid kislotalarning
kuchsiz eritmalaridan
foydalaniladi. Pirit va magnetit xromepik yoki nitrat kislota qo’shib shu kislotalarning
kuchli eritmalari bilan chiqariladi. Kimyoviy boyitishning yuqori xarajatli va past
samaradorligi hamda zararli mehnat sharoitlari bu usuldan faqat an’anaviy boyitish
usullari bilan olingan konsentratlar (rafinatsiya) sifatini yaxshilash uchun foydalanishni
cheklaydi.
Termik boyitish maydalangan grafitni elektr pechda 2200-2500
0
C gacha
qizdirishdan iborat. Shu bilan birga kul hosil qiluvchi aralashmalar bug’lanib, grafit
qayta
kristallanadi, natijada kristallar kattalashadi va grafitning sifati yaxshilanadi. Bu
usul 1-6,1% kul tarkibida (termik rafinatsiya) juda yuqori tozalikdagi grafit ishlab
chiqarish uchun ishlatiladi. Termik boyitish rudalar va konsentratlarga kamdan-kam
qo’llaniladi. Ko’pincha bu jarayon ko’mirdan sun’iy grafit olish uchun ishlatiladi.
Tabiiy grafitdan tashqari portlash o’chog’I graffiti ham boyitiladi. Portlash
o’chog’I grafit to’kilish vaqtida sovigani uchun erigan cho’yandan parrak shaklida
kristallanadi. Chelakdagi cho’yan yuzasiga metall tomchilar
ham kiradigan plyonka
shaklida suzib chiqadi. Cho’yan kuyishdan keyin grafit, muzlatilgan metal tomchilari
va shlakdan iborat grafitli parchalar maydalash, skrining, havo va gidravlik tasniflashga,
magnit ajratishga beriladi, natijada dag’al grafit konsentrati olinadi, so’ngra flotatasiya
bilan keltiriladi. Portlash o’chog’I graffiti sifati tabiiy garfitdan kam emas va turli
sohalarda ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
