Государственная инспекция по надзору за безопасным ведением работ

Заминлаш қурилмалари

29. Тупроқда жойлашиши ва электродларнинг шаклига кўра заминлагичлар қуйидагиларга бўлинади:
а) чуқурлаштирилган заминлагич – ясси (кўндаланг кесими юзаси 404 мм) ёки чивиқ (диаметри 20 мм) пўлатдан тайёрланиб, котлован тубига чузилган элементлар ёки фундаментлар периметри бўйлаб контур кўринишида ётказилади. Солиштирма электр қаршилиги Ом·м бўлган чуқурлаштирилган заминлагичлар сифатида темир-бетон қозиқоёқни ва бошқа кўринишдаги темир-бетон фундаметнларни арматурасидан фойдаланиш мумкин;
б) горизонтал заминлагич – ясси (кўндаланг кесими юзаси 404 мм) ёки чивиқ (диаметри 20 мм) пўлатдан тайёрланиб, ер юзасидан 0,6-0,8 м чуқурликда ёки токқочиргичга битта нуқтада уланувчи бир неча йўналиш билан горизантал ётқизилади;
в) вертикал заминлагич – вертикал бураб киритиладиган пўлат стерженлар (диаметр 32-56 мм) ёки бурчакли (4040 мм) пўлатдан тайёрланган қоқиб киртиладиган электродлар. Бураб киритиладиган электродларни узунликлари 3-5 м, қоқиб киртиладиган электродларники эса 2,5-3 м деб қабул қилиниши керак.
г) комбинацияланган заминлагич - умумий тизимга бириктирилган вертикал ва горизонтал заминлагичлар. Комбинацияланган заминлагични горизонтал қисмининг ўртасига токқочиргичларни ўтказиш зарур.
Комбинацияланганлар сифатида 0,5-0,6 м чуқурликка ётқазилган сеткалар ёки вертикал электродли сеткалар қўлланилиши керак. Сетка (тўр) катагининг қадами камида 5-6 м бўлиши керак;
д) пластинкасимон заминлагичлар – корпуси ток ўтказмас материалдан тайёрланган ПАли кемалар учун қўлланилади.
30. Заминлагичлар электродларнинг ўзаро ва токқочиргичлар билан бирикадиган жойларининг барчаси пайвандланиб ўтказилиши керак. Пайвандлаш чокининг узунлиги павандланадиган ясси металл (полоса) энининг камида икки баробарига ва павандланадиган доиравий ўтказгичлар диаметрининг камида 6 баробарига тенг бўлиши керак.
Болтли контактга фақат вақтинчалик заминлагичларни ўрнатишда ва мазкур Йўриқноманинг 11-бандига мувофиқ бажарилган айрим контурлар ўзаро бирикадиган жойлардагина рухсат этилади. Заминлагичларни бириктирадиган полосаларининг кесим юзаси мазкур Йўриқноманинг 28-бандида кўрсатилганларидан кам бўлмаслиги керак.
31. Заминлагичларни лойиҳалаш тупроқнинг бир хил эмаслигини ҳисобга олган ҳолда лойиҳаланади.
32. Заминлагичларни конструкцияси талаб этиладиган импульсли қаршилигига, тузилишини ҳисобга олган ҳолда ва тупроқни солиштирма электр қаршилигига боғлиқ равишда, уларни ётқизиш ишларини бажариш қулайлигига кўра танланади. Заминлагичларни намунавий лойиҳалари ва саноат частотасидаги токни қочишига уларни қаршилиги қийматлари R, Ом, 1П жадвалда келтирилган.
Солиштирма электр қаршилиги 500 Ом·м дан кам бўлган тупроқларда заминлагичларни горизонтал ёки вертикал туридан фойдаланиш зарур. Ўтказиши бир хил бўлмаган тупроқларда, агар юқори қатламдаги тупроқни солиштирма электр қаршилиги қуйи қатламдагидан кам бўлса горизонтал заминлагични, шунингдек қуйи қатламни қаршилиги юқори қатламникидан яхшироқ бўлса вертикал заминлагични қўллаш зарур.
33. Ҳар бир заминлагич ўзининг импульсли қаршилиги билан, яъни яшин токи қочишига қаршилиги R_i билан тавсифланади. Одатда қабул қилинган усуллар билан олинадиган R қаршилликка нисбатан заминлагични импульсли қаршилиги сезиларли даражада фарқ қилади. Уни қиймати қуйидаги формула билан аниқланади:


R_i=R, (8)

бу ерда  - яшин токини параметрлари, тупроқни солиштирма электр қаршилиги ва заминлагични конструкциясига боғлиқ бўлган импульс коэффициенти.

Тупроқни солиштирма электр қаршилиги  турлича бўлганда кафолатлайдиган горизонтал заминлагични чегаравий узунликлари қуйида келтирилган.

, Ом·м	До 500	500	1000	2000	4000
, м	25	35	50	80	100

1П жадвал

Расмлар	Тури	Материали	Тупроқни солиштирма электр қаршилиги (Ом·м) ҳар хил бўлганда саноат частотасидаги токни қочишига қаршиликни қийматлари, Ом
			50	100	500	1000
	Вертикал стерженли	Ўлчами 40404 мм бўлган бурчак-ли пўлат: