Glossariy pedagogika yunoncha «paidagogike»

Universitetga kirish

Universitetlar va kollejlarga barcha rasmiy talablar UCAS (Universities and Colleges Admission Service) - oliy ta’limning Britaniya universitet va kollejlariga agentlik kabi harakatdagi markaziy organi orqali uzatiladi. UCAS savollarni sentabrning boshlari va dekabrning o’rtalarida bo’lgan oraliqda, oliy o’quv muassasalarida o’qishga keyingi yilning oktabridan qabul qiladi. Kechikkan talablar 30 iyungacha uzatilishi mumkin, lekin bu davrda OO’Yularida bo’sh joylar anchagina qisqaradi va OO’Yularining tanlovi cheklanadi.

Abiturient turli universitetlardan ko’pi bilan 6 kursni tanlaydi va ularni UCAS qayd qiladigan shaklda ko’rsatib beradi. Afzalliklar tartibi belgilanmaydi.

UCAS dagi har bir talab detallar qaydnomasi shaklida kompyuterga kirgiziladi va talablar nusxalari unda ko’rsatilgan universitetlarga jo’natiladi.

Har qaysi universitet rasmiy talabni qarab chiqadi va abiturientni suhbatdan o’tishga chaqirishi mumkin, shundan keyin universitetga taklif etish haqida qaror qabul qiladi.

Odatda, bunday taklif “shartli” bo’ladi va bu shartlar har yili avgustning uchinchi haftasida e’lon qilinadigan “A” level imtihonlarining natijalari hisoblanadi.

UCAS abiturientlarga qaror va har bir tanlangan universitetning o’tish balini e’lon qiladi.

Qachonk, tanlangan universitetlar o’zlarining qarorlarini e’lon qilsalar, abiturient ko’pi bilan ikkita taklifni tanlashi mumkin. Takliflardan biri asosiy va ikkinchisi esa “har ehtimolga qarshi” bo’ladi.

“A” level imtihonlarining natijalari e’lon qilinganda, (avgustning uchinchi haftasida) universitetlar abiturient qabuli haqida yakuniy qaror qabul qiladilar.

“A” level imtihonlari bo’yicha kerakli ballarni to’plagan barcha abiturientlar universitetga qabul qilinishlari shart.

“A” level imtihonlarida yetarli ball yig’olmagan abiturientlar universitet ixtiyori bilan unga qabul qilinishi mumkin.

Tanlangan universitetlardan taklif olmagan yoki kech (1 iyuldan so’ng) murojaat qilgan abiturientlar keyingi tanlov bosqichida qatnashishlari mumkin. Bu bosqichda UCAS mavjud o’rinlar haqida abiturientlarga axborot beradi va abiturient bunday universitetlar bilan mustaqil muzokaralar olib borishi mumkin.

Shotlandiya ta’lim tizimi.

Shotlandiya – Buyuk Britaniyaning bir qismi. Huquqiy jihatdan mustaqil davlat. Bu mamlakatda davlatga qarashli bo’lgan 2 313 ta boshlang’ich, 403 ta o’rta maktab, shuningdek, taxminan 73-75 ta xususiy maktablar mavjud. Xususiy maktablarda 5 % bola o’qishadi. Bundan tashqari, 30 ga yaqin maktab-pansionatlari mavjud.

Britaniyaning xususiy maktablari (shuningdek, Shotlandiyaning ham) ushbu jihatlari bilan ajralib turadiki, ularda dasturlar ko’proq yakka tartibda va rang-barangdir, bolaning qobiliyati, qiziqishlarini rivojlantiradigan tarzda tuzilgan. xorijliklar va xususiy maktablar uchun ingliz tilidan qo’shimcha mashg’ulotlar tashkil qilinadi.

Yirik birlashgan xususiy maktab bu Shotlandiyaning Mustaqil maktab Kengash (SCIS) bo’lib, u maktablar to’g’risida va unga qabul to’g’risidagi axborotlarni tarqatish bilan shug’ullanadi. Bunda maktabning an’anaviy ta’lim tizimi va ajratilgan (Shotlandiyada 12 ta qizlar maktabi va 6 ta o’g’il bolalar maktabi mavjud) tipini tanlash mumkin. Shotlandiyada qo’shma ta’limning ko’plab tarafdorlari mavjud. Masalan, Avliyo Monarx kolleji mashhur qizlar maktabi o’rnida faoliyat yuritadi va endilikda qizlar bilan o’g’il bolalar birgalikda o’qishadi. Shuningdek, Edenburg qizlar akademiyasi ham oxirgi sinflarda o’g’il bolalar bilan birlashishi mumkin.

Barcha xususiy maktablar ro’yxatga olinishi uchun Ta’lim va industriya Davlat departamenti (SOEID) ga borishi shart. Mazkur tashkilotning nazoratchilari muntazam ravishda o’quv sifatini va shartlarini nazorat qilib turishadi. Xususiy maktablarning ko’pchiligida maxsus mukofot sifatida stipendiya beriladi. Bu esa, bolalarning badiiy va sportga bo’lgan qobiliyatlarining oshishiga olib keladi.

Shotlandiyalik bolalar maktabga 5 yoshdan 16 yoshgacha borishga majbur. Shu bilan birga, ko’plab bolalarga bilim berish to’rt yoshdan boshlanadi, ya’ni ularni o’z ota - onalari tayyorlov sinflariga (rre-school) topshirishadi. Unda rasm chizish, raqs, matematika asoslari, o’qish va yozish o’rgatiladi. Har yili bunday sinflarda 50 mingga yaqin shotlandilik bolalar o’qishadi.

Shuningdek, 5 yoshdan 12 yoshgacha bolalar boshlang’ich maktab (primary school) ga qatnashadi. Unda o’qish asoslari, yozish, matematika, informatika, tabiiy fanlar, san’at, din, axloq kabilar o’rgatiladi. 15 yoshida esa maktab o’quvchilari ta’lim haqidagi sertifikat Scottish Certificate of Education (SCE Standard Gopade) uchun imtihon topshirishadi. Bu sertifikat esa Shotlandiyaning Oliy o’quv yurtlariga o’qishga kirish huquqini beradi. Shunday qilib, shotlandiyaliklar maktabni tugatib, o’qishga topshirish 16-17 yoshida oliy o’quv yurti talabasi bo’lish huquqiga ega.

Shotlandiyada kasbiy ta’lim va akademik ta’lim mavjud bo’lib, uni majburiy o’rta maktabning to’rtinchi sinfini tugatgach, egallash mumkin. Mamlakatda 46 ta kollej faoliyat yuritadi. Ularda mexmonxona ishi, turistik biznes, hisobchilik ishi, moliya, axborot texnologiyasi, marketing, til, dramaturgiya, dizayn va shu singari badiiy mutaxassisliklar o’qitiladi.

Shotlandiyada bolalarning majburiy ta’limi 1496 yildan boshlangan. Mamlakatda 23 ta Oliy o’quv yurti mavjud bo’lib, ularning eng qadimiysi Sent-Endryus (Universitety of Andrews) hisoblanadi (1410 yilda Oksford va Kembrij universitetlaridan keyin ochilgan).

Shotlandiya’ning ko’plab kollejlar talabalarining 14 ta universitetdan birortasiga ikkinchi yoki uchinchi kurslarga o’tkazish (o’xshash bo’limlarga) to’g’risida kelishuvga egalar.

Statistika ma’lumotlarga qaraganda, oliy o’quv yurtlariga 50% shotlandiyaliklar topshirishadi.

Mamlakatda xorijiy mamlakatlardan kelganlar va ko’plab inglizlar (25 % talabalar) oliy o’quv yurtlarida tahsil oladilar.

Oliy o’quv yurtlarining alohida guruhlarini maxsuslashtirilgan oliy maktablar tashkil etadi. Masalan, Glazgo universitetida musiqa, Galashildz universitetida engil sanoat kolleji mavjud.

Shuningdek, Britaniya oliy o’quv yurti (Oren Universuty)da masofaviy ta’lim olish mavjud bo’lib, unda ko’plab rang - barang dasturlar o’rin olgan. Unda dunyoning turli mamlakatlaridan 12 mingga yaqin talaba o’qiydi.

Ta’lim olish pullik bo’lib (oliy ta’lim), bir-biridan farq qiladi. Uni oddiy qilib ikkiga bo’lish mumkin: kurslar, laboratoriyada ishlari (laboratory besed curses) va boshqalar (non - laboratory besed curses).

Masalan, Straydklayd universitetida o’quv kursi birinchi tip uchun 10 880 funt, ikkinchi tip uchun esa, 6290 funt qilib (yiliga) belgilangan.

Oliy o’quv yurtlarida ta’lim olish – 4 yil. Oliy o’quv yurtiga topshirish uchun arizalar sentabrdan dekabr oyigacha, ta’lim 37-38 hafta, oktabr oyidan iyunning o’rtalarigacha davom etadi.

Ko’plab oliy o’quv yurtlarida biznes maktablari mavjud. Ayrim oliy o’quv yurtlari 4 yillik (ta’lim va ishlab chiqarish amaliyotini aralashtirgan) maxsus dasturlarni taklif qilishadi. Misol uchun, Glazgo universiteti allaqachon oliy ma’lumotga ega bo’lganlar uchun dastur ishlab chiqqan. U ikki moduldan iborat: universitetda o’qish (20 hafta) va mahalliy kompaniyalarda amaliyot (stajyorlar uchun 28 hafta). Shuningdek, ilmiy izlanishlarga ham katta e’tibor berilgan. Masalan, Edinburg universitetining yillik daromadi – 100 mln. funtni tashkil etsa, 250 mln. funtni yuqoridagi maqsadga sarf qiladi.

Shotlandiya universitetlarining muhim jihatlaridan biri talabalarga ish topishda yordam berishlaridir. Buning uchun esa har bir oliy o’quv yurtida Carers Servise xizmati mavjud bo’lib, u xuddi shu masala bilan shug’ullanadi. Masalan, Roberd Gordan universiteti rahbariyati ish bilan band bo’lishning yaxshi ko’rsatkichi sifatida har bir bitiruvchining bitirishdan olti oy oldin ishga joylashishlarini ta’kidlashgan.

Mamlakatimiz ta’lim sohasida ham shunday xizmat turi (ya’ni oliy o’quv yurti bitiruvchilarini ishga joylashtirish) tashkil etilgan.