Глоссарий

Назорат саволлари:
1. Қурилиш машиналари юриш қисмларига нималар киради?
2. Бошқариш тизими деганда нимани тушунасиз?
3. Қурилиш машиналарининг тортиш кучи қандай аниқланади?
4. Иш унумдорлигининг қандай турлари бор?
5. Самарадорлик деганда нимани тушунасиз?


Кейслар банки
Кейснинг мавзуси: Экскаваторнинг таянч-бурилиш платформасидаги золирли подшипниклар синиб кетган.
Кейснинг вазифаси- Экскаваторнинг таянч-бурилиш платформасидаги
золдирли подшипниклар синиб кетиш сабабларини ўрганиш.
Муаммони ҳал қилиш йўлларини излаш керак
Кейсни бажариш босқичилари ва топшириқлар: Экскаваторнинг таянч-
бурилиш платформасидаги золдирли подшипниклар синиб кетиш
сабабларини ўрганиш.
Подшипниклар синиб кетишини олдини олишга қаратилган усулларни
ишлаб чиқиш (индивидуал ишлаш)
- кейс ечимини шакллантириш ва асослаш, тақдимот. (индивидуал
ишлаш)
Адабиётлар
2.3.4.5.6.7.
6-мавзу.
Ер ишлари учун машиналар.
Режа:


6.1 Грунтларнинг асосий хусусиятлари.
6.2 Тайёргарлик ишларида қўлланиладиган машиналар.
6.3 Ер қазиш –ташиш машиналари.Бульдозерлар.
Скреперлар. Автогрейдерлар.
Таянч сўзлар: гранула, ёпишқоқлик, зичлик, қирқиш, ковлаш, табиий қиялик, механик ишлов, отвал, қазиш чуқурлиги, брус, иш унумдорлик, тортиш кучи, раскос, чўмич, гидроцилиндр, хобот, тягач, заслонка, рама, балансир, юмшатгич, ғилдирак, шатакчи, автосцепка,автопоезд.


6. 1 Грунтларнинг асосий хусусиятлари.

Грунтларнинг асосий хусусиятлари :

1) гранулометрик таркиб- турли ўлчамларга эга бўлган масса заррачаларнинг оғирлик бўйича % миқдори;
2) зичлик(ҳажмий масса- ҳажм бирлигининг массаси)- табиий ҳолатда олинган (ғоваклари билан) 1м³грунт массаси, кўпчилик ҳолларда грунтлар µ=1,5...2,0 т/м³ ни ташкил этади.
3) ғоваклик- ҳаво ва сув билан тўлиб қолган ғовакликлар ҳажмининг грунт умумий ҳажмига нисбатан фоиз миқдори;
4) намлик- грунтдаги сувнинг миқдори % ҳисобида.(10...20%).
5) боғланганлик- ташқаридан куч таъсир қилган пайтда грунтнинг алохида заррачаларга бўлиниб кетишга қаршилик кўрсата олиш қобилияти;
6) пластиклик-грунтнинг ташқи куч таъсирида деформацияланиши ва кучни олгандан сўнг кейин ҳосил бўлган шаклни сақлаб қолиши;
7) Сиқилувчанлик- ташқи куч таъсирида грунт ҳажмининг камайиши.
8.мустахкамлик- грунтнинг ташқи куч таъсирида бузилиб, юмшашга қаршилик кўрсата олиш қобилияти.
9. грунтнинг ботирилиб киришга қаршилиги. Машиналар ҳаракатланганда уларнинг юриш қисми грунтни босади. Қуқур бўлмаган босилиш –эзилиш дейилади.
10. юмшалаиш қобилияти- грунт юмшатилганда унинг массаси ўзгармаган ҳолда ҳажмининг кўпайиши ва у грунтнинг юмшатилган ҳолдаги ҳажмининг юмшатилгунгача бўлган ҳажмига нисбатибилан характерланувчи юмшалиш коффициенти билан белгиланади;(1,1...1,4).
11. силжишга қаршилик- грунт заррачаларининг ўзаро илашиши билан характерланади.
12. ёпишқоқлик- грунтнинг иш жиҳозларига ёпишиб қолиш хусусияти;
13. ишқаланиш- грунт ва тоғ жинсларининг машина иш жиҳозлари билан ўзаро таъсири пайтида уларни едириб юбориши;
14. пўлатнинг грунтшга µ ва грунтнинг грунтга µ₁ ишқаланиш коффициенти, табиий ҳолда µ=0,3…0,4 ва µ₁=0,3...0,9 бўлади.
15. табиий қиялик бурчаги g- грунтни маълум баландликдан тўккандаги ҳосил бщлган конуснинг асосидаги бурчак. Бу бурчакнинг қиймати ички ишқаланиш коэффициенти ва боғланганлик хусусиятига боғлиқ. Сочилувчан грунтлар учун табиий қиялик бурчаги ички ишқаланиш бурчагига тенг. Табиий қиялик бурчаги миқдори грунт категорияси ва унинг ҳолатига боғлиқ бўлади. унинг қиймати 15...40⁰ бўлади.
Грунт массивдан иш жиҳозининг пона шаклига эга бўлган қирқувчи қисми билан ажратилади.(6.1-расм) Ер қазиш машиналариниг иш жиҳозига асосан икки хил ҳаракат берилади: биттасида иш жиҳози грунтга киритилади(у узатиш тезлиги V_у билан характерланади.) иккинчисида грунт массивдан ажратилади(кесиш тезлиги V_к) билан характерланади.Ҳозирги замон ер қазиш машиналариучун V_к= 0,8…2 м/с, V_у=0,1V_к