Глоссарий

10.1. Бетон ва қоришма аралашмаларини таиёрлаш
машина ҳамда қурилмалари
Аралаштириш машиналари бетон аралашмалари ва қоришмалар тайёрлашда қўлланилади. Вазифасига қараб улар бетон аралаштирувчи ва қоришма аралаштирувчиларга бўлинади.
Аралаштириш машиналари таснифланади:
1) материалларни аралаштириш усулига қараб – гравитацион (барабан айланганда материалларни эркин тушиш принципи асосида ишловчи) ва мажбурий аралаштириш (жараён айланувчи парраклар таъсирида амалга ошади);
2) технологик жараён кечиш тавсифига қараб циклик (даврий) ва узлуксиз ҳаракат;
3) бажарилишига қараб стационар ва кўчирилувчи.
Мажбурий аралаштирувчи узлуксиз ишловчи ҳамда даврий ишловчи аралаштиргичлар на фақат бетон аралашмасини тайёрлаш учун, шунингдек қоришма тайёрлашда ишлатилиши мумкин.
Циклик ишловчи аралаштиргичларнинг аосий параметри – тайёр аралашма ҳажми, литр. Бу ерда шуни эътиборга олиш керакким тайёр аралашманинг ҳажми, аралаштиргичга тушириладиган материаллар ҳажми йиғиндисидан камроқ. Узлуксиз ишловчи аралаштиргичнинг асосий параметри тайёр ишлаб чиқарилган маҳсулот бўйича унумдорлиги, м³/соат.
Бетон ва қоришма аралашмалари ҳамда қуруқ қоришма тайёрлаш, шаҳар қурилиш ширкатларида марказлаштирилган бетон ва қоришма корхоналарида ёки узелларида тайёрланади. Қурилиш майдонига бу қоришмалар махсус транспортларда ташиб берилади. Иш ҳажми кам ва корхона узоқ бўлганда бетон ва қоришмалар объектни ўзида тайёрланади. Кейинги пайтларда кўпинча объект қошида бетон тайёрловчи мобил қурилмалардан фойдаланилмоқда.
Бетон аралаштиргичлар. Бетон аралашмалари бетон аралаштиргичларда аралаштирилади.
Бетон аралаштиргичлар: ишлаш тарзига кўра - даврий ва узлуксиз ишлайдиган; аралаштириш усулига кўра - ташкил этувчилар эркин тушган ҳолда аралаштириладиган ва мажбуран аралаштириладиган турларга бўлинади.
Аралаштиргичлар даврий ишлаганда материал билан юклаш, аралашмани қориш ва уни бўшатиш порциялар билан, узлуксиз ишлаганда эса юклаш, қориш ва аралашмани бўшатиш узлуксиз равишда амалга оширилади. Даврий ишлайдиган бетон аралаштиргичларнинг тузилиши содда, хоҳлаган марка ва бикирликдаги бетон чиқаришга тез мослаштириш мумкин. Узлуксиз ишлайдиган бетон аралаштиргичлар ихчам, металл сарфи кам бўлиб, улар кўпроқ автоматлашган технологик линияларда ишлашга мослашган бўлади. Аралашмани тайёрлаш кетма-кет бажариладиган технологик жараёнлардан иборат: аралаштиргични ташкил этувчилар билан юклаш, (боғловчи, тўлдирувчи, сув); уларни аралаштириш; тайёр аралашмани транспорт воситасига ағдариб бериш. Корхоналарнинг асосий жиҳозлари: бетон аралаштиргич, дозалаш қурилмалари ташкил этувчилар бункери ва ташиш воситаларидан иборат бўлади.Даврий ишлайдиган бетон коргичларнинг тузилиши содда, хоҳлаган маркада бетон тайёрлашга тезда мослаштириш мумкин.
Узлуксиз ишлайдиган бетон аралаштиргичлар ихчам, улар кўпрок, автоматлашган, технологик линияларда ишлашга мослашган бўлади.