Glikozidlar

Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Tayyor mahsulot yumaloq shakl ‘(ko’pincha ezilgan), burushgan, bitta yoki bir nechtasi bir-biriga yopishgan mevadan va ayrim holda urug’dan iborat. Meva to’q qizil, ba’zan qora rangli bo’lib, diametri 5-9 mm. Mevada 2 (ba’zan 1) ta urug’ bor. Urug’i yumaloq, buyraksimon, sarg’ish-qo’ng’ir yoki och jigarrang tusli va yaltiroq bo’ladi. Mevaning yumshoq qismi juda nordon, po’sti shirin, urug’i esa lovullatuvchi ta’mga va yoqimsiz hidga ega.
Kimyoviy tarkibi. Meva tarkibida 10,94-11,36% limon, 7,6-8,4% olma, 0,8% vino kislotalari, 350-580 mg% vitamin C, 0,3% efir moyi hamda 5,7% gacha organizm tonusini ko’taruvchi dibenzosiklooktodiyen hosilalari bo’lgan lignanlar - sxizandrin, sxizandrol va boshqa birikmalar bo’ladi. Mevaning yumshoq qismida 1,5% qandlar, taninlar, 0,15% bo’yoq moddalar bo’ladi. Urug’i tarkibida 5% gacha lignanlar, 33,8% gacha yog’ va 1,6-2,0% efir moyi bor.
Ishatilishi. Mahsulotning dorivor preparatlari kishi aqliy va jismoniy jihatdan charchaganda, mehnat qilish va ko’zning ko’rish qobiliyati susayganda markaziy nerv sistemasi ishini kuchaytiruvchi, organizm tonusini ko’taruvchi dori sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari, ba’zi asab kasalliklari hamda trofik yaralarni davolash uchun ham qo’llaniladi.
Sxizandrin o’simlikning asosiy ta’sir etuvchi qismi hisoblanib, u organizm tonusini ko’taruvchi xossaga ega.
Dorivor preparatlari. Nastoyka. Urug’ va meva kukuni.
Eleuterokokk ildizpoyasi va ildizi - Rhizomata et radices eleutherococci
Tikanli eleuterokokk - Eleutherococcus senticosus Maxim.; araliyadoshlar - Araliaceae oilasiga kiradi.
B o’yi 2-6 m gacha bo’lgan buta. Ildiz sistemasi yaxshi taraqqiy etgan bo’lib, yer ostida tarmoqlanib ketgan. Poyasi ingichka, pastga qaragan juda ham ko’p tikanlar bilan qoplangan. Bargi uzun bandli, panjasimon murakkab, bargchalari 5 ta, ellipssimon, qirrasi qo’sh tishli, o’tkir uchli, ustki tomom tuksiz yoki siyrak tukli, pastki tomoni tukli. Tuklar barg tomirlari bo’ylab joylashgan. Gullari mayda bo’lib, poya uchidagi oddiy soyabonga to’plangan. Gullari bir jinsli, otalik gullari binafsharangga, onalik gullari esa och sariq ranggabo’yalgan. Gulkosachasi 5 tishli, tojbargi 5 ta, onalik tuguni 5 xonali, pastga joylashgan. Mevasi - sharsimon, qora rangli, yaltiroq, 5 ta danakli meva.
lyul-avgust oylarida gullaydi, mevasi sentabrda pishadi.