Gistologiya, stitologiya va

QALQONSIMON BEZ OLD! BEZI
(CLANDULA PARATHYROIDEA)
Q alqonsim on bez oldi bezi m ayda bo'lakchalardan iborat 
b o 'lib , ularning soni 
2
tadan 
8
tagacha, um um iy o g ‘irligi esa 0 ,1 3 - 
0,36 gram m ni tashkil qiladi.
Taraqqiyoti. 
Q alqonsim on bez oldi bezi ernbrional hayotning 
5 - 6 h aftalarid a b o 'q o q bezi kurtagidan orqaroqda. 3 -4 jab ra 
c h o 'n ta k la rin in g entoderm al epiteliysidan o ‘sib chiqqan hujay- 
ra la m in g kom pak t m assasi shaklida vujudga keladi. Intensiv 
o ‘sish n atijasida bu o 'sim tala r “kurtaklarga” aylanadi, 7 -8 haftaga 
borib o 'z la ri o ‘sib chiqqan erdan ajraladi va hosil boMayotgan 
q a lq o n sim o n
bez 
boM aklarining 
orqa 
yuzasiga 
birikadi.
368

---

Q alqonsim on bez oldi bezlarining ernbrional davrdan boshlab 
funksional aktivlikka ega ekanligi aniqlangan.
T u zilish i. Har bir bez biriktiruvchi to'qim ali kapsula bilan 
o ‘ralgan b o 'lib . undan to 'siq lar chiqadi va bezning stromasini 
hosil qiladi. Tarkibida sinusoid kapillyarlar tutuvchi biriktiruvchi 
to ‘qim a qatlam lan orasida 2 -4 qator endokrinotsit (parati- 
rotsit)lardan iborat epitelial tasm alar joylashadi (rasm 
10
.
8
).
Rasm 10.8. Qalqonsimon bez oldi bezi
(unitwiiy ко rinishi). Gematoksilin-eozin bilan bo 'yalgan.
1 - kapsula; 2 
- paratirotsitlar hosil qilgan tasmalar; 
3 
- biriktiruvchi 
to'qim ali stroma; 
3 . 1 -
adipotsitlar; 
4 
- qon tomirlari
Bezda zich joylashgan ikki xil epiteliy hujayralari - bosh va 
oksifil hujayralar tafovut etiladi. A niqlanishicha, yosh organizm - 
larda qalqonsim on bez oldi bezlari faqat bosh hujayralardan iborat 
bo'lib. 4 -7 yoshda ularda oksifil hujayralar paydo b o ‘la boshlaydi. 
Yosh ulg’avishi bilan oksifil hujayralarning soni ko'payib. qari 
organizm da ular bezning asosiy m assasini tashkil etadi. Bosh 
hujayralar unchalik yirik bo'lm ay, poligonal shaklga ega va ular 
sitoplazm asiga qarab to ‘q va och rangli b o'lishi m um kin. Bosh
369

---

hujayralar sitoplazm asida barcha um um iy organellalardan tashqari 
glikogen kiritm alari, lipid tom chilari va sekretor granulalari 
uchraydi. B osh hujay ralar o ‘z navb au d a qoram tir va oqish 
hujayralarga boMinadi.
Oksifil hujayralar sitoplazm asi kislotali b o 'y o q larg a b o ‘ya!ishi 
va yum aloq shakli bilan bosh hujayralardan yaqqol ajralib turadi. 
U larning sitoplazm asida krisialarga boy b o 'lg an m itoxondriyalar 
va yaxshi rivojlanm agan Golji kom pleksi jo ylashgan.
Funksiyasi. 
Q alaonsim on bez oldi bezi organizm uchun 
nihoyatda m uhim bez hisoblanadi. A garda qalqonsim on bez oldi 
bezi olib tashlansa, qonda kalsiy m iqdori keskin kam ayib ketadi 
va natijada skelet m ushaklarida tetanik tirishish ro ‘y beradi va bu 
h olat tezda o ‘i -nga olib kelishi m um kin.
Q alqonsim on bez oldi bezida