Gistologiya, stitologiya va

xususiyatlariga qarab 5 ta qavat tafovut qilinadi: bazal, tikanak- 
simon, donador, yaltiroq va muguz qavatlar.
105

---

Rasm 
3.5. Ко ‘p qavatli yassi muguzlanuvchi epiteliy.
1. Bazal membrana; 2. Bazal qavat;
3. Tikanaksimon qavat; 4. Donador qavat;
5. Yaltiroq qavat; 6. Muguz qavat;
7. Havo pufakchalari; 8. Biriktiruvchi to‘qima;
9. Qon tomir.
Bazal membrana ustida silindrsimon shakldagi 
bazal qavat
hujayralari yotadi. Uning ustida bir necha qavat bo‘lib ko‘p qirrali 
hujayralar joylashadi. Bu qavat 
tikanaksimon
hujayralar qavati 
deb ataladi. Tikanaksimon hujayralar orasida hujayralararo ko‘p- 
rikchalar mavjud bo‘lib, ular elektron mikroskop orqali tekshi- 
rilganda sitoplazmatik o ‘simtalardan tashkil topganligi aniqian- 
gan. Bu o ‘simtalar bir-biriga zich tegib turadi va desmosomalar 
orqali birikadi. Bazal va tikanaksimon hujayralarning sitoplaz­
masida maxsus organellalar - tonofibrillalar boiadi. 
Donador
qavat
sitoplazmasi keratogialin donachalarini tutuvchi yassi 
hujayralardan tashkil topgan. 
Yaltiroq qavat
 asosan kaft va tovon 
terisida uchraydi. Bu qavat yadro tutmagan, sitoplazmasi oqsil 
modda - eieidin bilan to'lgan 3 -4 qavat yassi hujayralardan
106

---

iborai. Eleidin yaxshi bo'yalmaydi. lekin kuchli nur sindirish 
xususiyatiga ega. Shuning uchun hujayralar chegarasi aniq bilin- 
maydi va bu qavat preparatda rangsiz yaltiroq tasma holida 
k o ‘rinadi. 
Muguz qavat
yassi inuguz tangachalardan iborat. Ular- 
ning tarkibida havo pufakchalari va muguz modda-keratin boMadi. 
Hujayralaming muguz tangachalariga aylanishi ularning nobud 
boMishi bilan boradi. Yadro va sitoplazma organellalari parcha- 
lanadi. yaltiroq qavat bor joyda eleidindan, boshqa qismlarda esa 
tonotibrilla materialidan keratin hosil boMadi. Yassi muguz 
tangachalar doimo lushib. uning o 'm ig a pastki qavatdagi hujay­
ralar siljib keladi. Buning hisobiga epiteliy doimo tiklanib turadi. 
Bazal \ a tikanaksimon huja\ralar boMinib k o ‘payadi. keyinchalik 
ularda muguzlanish jarayoni kechadi va tushib ketadi, ulaming 
o'rnini boshqa hujaxralar loMdiradi. Bu jarayon teri epueliysining 
fi/iologik regeneratsiyasi deyiladi.