Gistologiya, stitologiya va

embrional davrda qoplovchi epiteliyning proliferatsiyasi va 
ostidagi 
biriktiruvchi 
to‘qimaga 
botishi, 
keyinchalik 
ixtisoslashishi natijasida rivojlananadi.
Endokrin bezlar rivojlanish davrida epiteliy yuzasi bilan 
aloqasini uzadi. Shuning uchun endokrin bezlarni chiqaruv naylari 
yo‘q. Shu sababli ularni bo‘shliq bilan aloqasi bo‘lmaydi.
109

---

Endokrin bezlar atrofida k o ‘plab kapillyarlar boMib, gormonlar 
kapillyarlar orqali qonga tushadi v a n ishon-a’zolarga etib oladi.
E k z o k r in b e z la r o 'z i hosil boMgan yuza bilan aloqasini 
uzmaydi. U shbu b o g ‘lovchi qism epiteliy yu /asig a sekretini 
ajratuvchi chiqaruvchi nayga aylanadi. Ekzokrin bezlarning 
epiteliysi uzluksiz sistemani eslatib, ko ‘plab mayda sekretor 
oxirlar va kanallardan tuzilgan. Kanallar bezlardagi sekretni 
jam lash vazifasini bajaradi.
Ekzokrin va endokrin bezlarning stromasini biriktiruvchi 
to ‘qima tashkil etadi. Biriktiruvchi to ‘qima bezni iashqi tomondan 
o ‘rab, uni kapsulasini hosil qiladi. Kapsuladan 
b e z n i 
boMaklarga 
boMuvchi to ‘siqlar hosil boMadi. Xar bir bez boMakchasi sekretor 
yoki oxirgi boMim va chiqaruv naylaridan iborat. Sekretor yoki 
oxirgi b o‘lim hujayralari k o ‘pincha bazal membranada bir qavat 
boMib joylashadi. Faqatgina yog‘ bezlarining oxirgi boMimlarida 
bir necha qavat boMib joylashgan hujayralarni ko'rish mumkin. 
B a ’zi bir bezlarning oxirgi boMimida sekretor hujayralardan 
tashqari qisqarish funksiyasini bajaruvchi mioepitelial hujayralar 
ham joylashadi. Oxirgi boMimda ishlangan mahsulot (sckiet) 
chiqaruv yoMari orqali tashqi muhitga yoki u bilan bog'liq bo'lgan 
b o ‘shliqqa chiqariladi. 
Chiqaruv 
yoMlar 
hujayralari 
sekret 
mahsulotini suv va turli mineral tuzlar, oqsil moddalar bilan 
boyitishi yoki ular orqali o ‘tayotgan sekret mahsuloti tarkibidan 
suv va b a ’zi moddalarni qayta so‘rib olishlari mumkin.
Sekretor boMim va chiqaruv naylarining tarmuqlanishiga qarab 
ekzokrin bezlar quyidagicha klassifikatsiyalanadi :
1) Oddiy (chiqaruv nayi tarmuqlanmagan), murakkab