Gistologiya, stitologiya va

shu bosqichlaming to‘g‘ri va to‘la bajarilganligini nazorat qiladi. 
Ayniqsa DNK sintezi kechayotgan S davr va mitoz davri sinchiklab 
nazorat qilinadi. Hujayra siklini boshqarishda 
siklinlar
 (A,B,C,D, E) 
va 
siklinga bog'liq kinazalar
kompleksi muhim o‘rin tutadi. 
Hujayraning boshqaruvchi turli faktorlarga javobi uning funksional 
holati, differentsirovka darajasiga va yoshiga bog‘liq. Hujayralar 
bo‘linishi va differensiallanishi bir guruh proonkogenlar tomonidan 
boshqariladi. Ushbu genlaming shikastlanishi o‘sma hujayralarining 
rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
Meyoz.
M eyoz bo‘linish natijasida jinsiy hujayralar sperma- 
tozoidlar va tuxum hujayralar hosil bo‘ladi. Ovogenez va 
spermatogenez tegishli boblarda batafsil yoritilgan. Meyozning 
xromosoma aspektlari mitoz bilan solishtirilsa bir qancha farqlami 
ko‘rish mumkin. Sodda qilib aytganda meyoz ikkita ketma ket 
mitozdan iborat bo‘lib, ularning orasida interfaza va DNK sintezi 
bo‘lmaydi. Birinchi meyoz bo‘linishida (profaza I), xromatin 
kondensatsiyalanadi, har bir xromosoma ikkita xromatidlardan iborat 
bo‘lib qoladi. Gomologik xromosomalar bir- biri bilan yakinlashadi 
va o ‘zaro kontaktga kirishadi (sinapsis). Ikkita xromosomada to‘rtta 
xromatidalar bo‘lib, ularni har birida genetik informatsiyalar bor. 
Krosingover natijasida to‘rtta xromatidalarda genlar almashinuvi 
kuzatiladi. Qta-ona xromosomalar orasida genlar almashinishidan 
yangi genetik to‘plam hosil boiadi. Sinapsis va krossingover 
jarayonlari oxiriga etgandan keyin, xromosomlar to‘liq kondensat­
siyalanadi va metafaza, anafaza va telofaza bosqichlarini o‘tadi. 
Birinchi meyozdan keyin gomologik xromosomalar bir- biridan
91

---

ajraladi, lekin xromatidalar bir- biri bilan sentromerlar bilan 
bogMangan boMadi. Birinchi va ikkinchi m eyoz boMinish orasida 
interkinez davri y o ‘ q. S fazani y o ‘ qligi sababli DNK sintezi 
kuzatilmaydi. Ikkinchi boMinishda qutbga har bir xromosomadan 
xromatidalar ketadi. Har bir gaploid to'plam xromosomalar atrofida 
yadro qobigM shakllanadi. M eyoz mitoz boMinishm alohida turi deb 
qaralsa boMadi, lekin y o ‘ nalishlarida farq bor. Mitoz boMinish 
natijasida ikkita xromosomalari diploid to‘ p!amli hujayralar hosil 
boMadi. M eyoz boMinishda esa to‘ rtta gaploid to'plamli hujayralar 
hosil boMadi. M eyoz boMinishda sinapsis va krosingover natijasida 
genetik har xil boMgan jinsiy hujayralar hosil boMadi. Mitoz 
boMinishda esa genetik bir xil boMgan somatik hujayralar hosil 
boMadi. Meyozda ikki mitoz boMinish orasida DNK sintezi 
boMmaganligi tufayli xromosomalar soni ikki baravar kamayadi, 
ya’ ni gaploid to‘ plamli hujayralar hosil boMadi. Meyozni shu uchun 
ham reduksion (reduksiya - kamayish) boMinish deb ham ataladi. 
Mitoz va meyoz jarayonlarining solishtinrm sxematik ko'rinishi 2.1i*.