Gistologiya, stitologiya va

(autosomalarni)
ushlabgina qolmay, undan m orfologik jihatdan va 
o 'z xususiyati bilan farq etadigan kamida yana bitla xromosoma 
ushlaydi. Bunday xromosomalar 
qo'shimcha xromosoma
yoki 
jinsiy xromosomalar
deyiladi. Jinsiy xromosomalar tuziiishi 
bo'yicha 2 turli boMadi. Erkaklar somatik hujayralarida X-va Y 
xromosoma, 
ayol 
organizmida 
esa 
ikkua 
bir 
xil jinsiy 
xromosomalar uchraydi (XX'l. Spemialo/uid va tuxum hujayra 
yadrolari birlashganda urugMangan luxum hujayra bitta X - 
xromosomani spermatozoiddan, ikkinchi X-xromosomani esa 
tuxum hujayradan oladi. 1949-yilda Barr va Bertram urg‘ ochi 
mushukning nerv hujayralari yadrosida erkak mushuk yadrosida 
uchramaydigan kichik xromatin tanachalar borligini ko'rsatishdi. 
Keyiichalik bunday tanachalar ayol neytrofil hujayrasida «baraban 
tayoqeha» shaklida boMishi aniqlandi. Hozirgi davrda jinsiy 
xromatin ayol (X-xromatin, Barr tanachasi) organizmining deyarli 
hamma hujayralarida topilgan. Ma’ lum boMishicha, ikki X -
90

---

xromosoma ushlovchi ayol somatik hujayralarida ikki X-xromo- 
somaning biri xromatin tanachalar shaklida joylashar ekan 
(shuning uchun bir X-xromosoma tutuvchi. erkak somatik hujayra­
larida bu tanacha topilmaydi). X-xromosomalar soni o ‘zgarishi 
bilan b o g iiq bo‘lgan genetik kasalliklarda bu tanachalar soni 
ortadi.
Mitotik siklning boshqarilishi.
Organizmda hujayra bo'linishi 
ko‘pgina omillar yordamida boshqariladi - o‘sish gormoni, o‘sish 
omillari, jinsiy gormonlar va boshqalar). Interfazaning har bir davri 
uchun (Gi, S, G
2
) o ‘ziga xos nazorat punktlari mavjud bo‘lib, ular