a)
6
9
6
3 .10-rasm.
Y assi z a tv o r z ic h la g ic h la rin in g s x e m a la ri:
a —
tu b ;
b —
y o n to m o n li;
1 —
p o 'l a t p la s tin k a la r;
2 —
q u y m a p o 'la t;
3
— b a b b it;
4 —
y o g 'o c h b ru s;
5
— y o g 'o c h b ru s n in g q o tirilg a n jo y i;
6, 7 —
p ro fil va
ta s m a li q a ttiq re zin a;
8 —
e g ilu v c h a n p o 'la t list;
9 —
zatv o r
q o p la m a s i;
10 —
z a n g la m a y d ig a n p o 'la t ta s m a .
U l a r n i n g tu b d a g i
g o rizo n ta l
va
y o n tom ondagi
tu rla ri m a v ju d . T u b d a g i
g o r i z o n t a l z i c h l a g i c h l a r z a t v o r y u q o ri q irra s id a va tu b i t o m o n d a o ‘r-
natila d i.
T u b z ic h la g ic h la r suyrisim on sh a k ld a va m in im a l pastki ta y a n c h m ay-
doniga ega boMishi kerak. Z ich lag ich lar yem irilm aydigan, sovuqqa chidam li
m axsus profil re z in a d a n , m etall, y o g 'o c h , p la stm a ssa d a n yasaladi.
Y on t o m o n d a g i zichlagichlar suvning gidrostatik bosim i ta ’sirida
ishlaydi
va q o p l a m a o l d i d a n z a tv o r b ilan h a ra k a tla n m a y d ig a n q is m la r siqilgan
zo n a la rid a qo'yiladi. U la r egiluvchan metall tasm alar, profil rezina, sintetik
m a te ria lla rd an yasaladi va zatvorga m a h k a m la n a d i.
D a rv o z a pazlari. D a rv o z a pazlari oraliq va yon d evorlarga o 'rn a tila d i.
P a z la r z atvorni ta la b la r darajasida ishlashini t a ’m inlaydi. In s h o o t oralig'i
kengligi va balandligi u n c h a katta b o 'lm a s a , yuqori m arkali s e m e n t bilan
ish q alan ad i va tekislanadi, ag ar oraliq k a tta b o 'ls a , p r o k a t
b u rc h a k lik la r
q o 'y ilad i va b e to n g a o 'm a t i l g a n a n k e r bilan m a h k a m la n a d i.
Yassi z a tv o r
ram alari
yon to m o n g a o 'm a t i l g a n ikkita u stun h a m d a ustki
va pastki go rizo n tal to 's i n la r d a n tashkil topadi. U s tu n la r va to 's i n l a r prokat
profilli shveller yoki q o 'shtavrlardan yasaladi va ularning oMchamlari hisoblar
asosida qabul qilinadi.
188
3 . 1 . 4 . S e g m e n tli z a tv o r la r
S eg m en tli z a tv o rla r t o ‘g ‘risid a um um iy m a ’lu m o tla r va u larn i qoM lanish
sh a ro itla ri. H arakatlanuvchi qism in in g k o 'n d a la n g kesimi b o 'y ic h a s e g m e n t
ko'rinishda b o 'lg an va ikkita oyoqlariga tayanuvchi, oyoqlar oxiridan o 'tu v ch i
g orizo n tal o ' q b o 'y i c h a
aylanuvchi zatvor
segm entli za tvo r
deyiladi. U s h b u
tu rdagi zatv o rla r asosiy z a tv o r sifatida ishlatiladi, ular oraliq kengligi 40 m
g a c h a va u n i n g o ld id a g i suv ch u q u rlig i 15 m g a c h a b o 'l g a n h o lla r d a
ishlatiladi.
S e g m e n t l i z a t v o r l a r b o s h q a tu r d a g i z a t v o r l a r d a n a fzallig i s a b a b li
g idrom eliorativ tizim lardagi in shootlarda keng foydalaniladi va ular quyidagi
yutuqlarga ega: 1) zatvor ostidan suv o q im in i o 'tk a z is h d a
yaxshi gidravlik
sh aro it yaratiladi; 2) q o p la m a tuzilishi v a k u u m n i y o 'q o ta d i; 3) k o 'ta r is h
kuchi k a m b o'lganligi sababli, k o 'ta rish m e x a n iz m la ri og'irligi k a m ay ad i;
4) o q im d a c h o 'k i n d i l a r m iq d o ri k o 'p b o 'l g a n d a h a m zatv o rn in g yaxshi
ishlashi t a ’m in la n a d i; 5) zatvorni te z k o 'ta ris h tezligiga erishiladi.
S h u bilan birga segm entli z a tv o r yassi zatvorga k o 'r a quyidagi k a m -
chiliklarga ega: 1) zatvorni k o 'ta rish va bir o raliq d a n ikkinchi o ra liq q a
o 't k a z ish im koniyati yo'q ligi; 2) oraliq va y o n devorlar uzunligining k a tta
bo'lishi; 3) s h arn ird a vertikal va go rizo n tal
k u ch larn in g mavjudligi; 4) ishlab
c h iq a ris h n in g m urakkabligi.
Z a tv o rn in g ta rk ib iy q ism la ri. S e g m e n tli z a tv o rn in g h a r a k a tla n u v c h i
qism lari q u y id ag ilard an tashkil topgan: 1) q o p la m a ; 2) regellar; 3) to 's in li
kataklar; 4) chetd ag i ustunlar; 5) oyoqlar.
Q o p la m a n in g pastki bief to m o n id a g i regellar oyoqlarga,
o y o q lar esa c h a p
va o 'n g to m o n d a g i ustunlarga o 'm a tilg a n o 'q larg a tayanadi. Z atv o rn i shu
o ' q atrofida, m a ’lu m b u rch ak k a aylantirish natijasida u yuqoriga ko'tariladi
yoki pastga tushiriladi. Segm entli zatvorlar sxemasi 3 .1 1-rasm da ko'rsatilgan.
Regellar, yassi zatvordagi kabi, suv b o s im in in g ten g taqsim lan g an lig in i
hisobga olgan holda joylashtiriladi. R egellam ing b u n d a y joylashtirilishi zatvor
oyoqlariga k u c h la rn in g ten g ta q sim lan ish in i t a ’m inlaydi. Y u z a jo y lash g an
seg m en tli
zatvorlar, asosan, ikki regelli qilib yasaladi. Q o p la m a qalinligi
hisoblar asosida qabul qilinadi. Q o p la m a n in g aylanish radiusi (1 ,2 — 1 ,5 )Я ,
z a ru r b o 'lg a n hollarda u n in g q iym ati ( 2 ,0 —2 , 5 ) / / g a c h a orttirilad i, b u n d a ,
H
— z a tv o r o ldindagi suvning chuqurligi.
Z a tv o r ay lan ish o ‘q larin in g jo y lash u v i. Z a tv o r ta y a n c h qism lari m u z
t a ’siridagi buzilishlar, loyqalar bilan ifloslanishi va m uzlashining oldini olish
u c h u n y uza jo y la sh g a n segm entli z a tv o rla r aylanish o 'q la ri suv s a th id a n
b a la n d d a joylashtiriladi.
S e g m en tli zatv o rla r aylanish o 'q la r in i uch xil
vaziyatda joy lash tirish
m u m k i n (3 .1 2 -ra sm ).
Aylanish o 'q i yuqori b ie f suv sathi bilan bir xil b alan d lik d a joy lash tirish
(3 .1 2 - a rasm ) sxemasi k o 'm ilm a g a n vodoslivlarda yoki yuqori va pastki
b ie f suv sathlari ayirm asi j u d a katta b o 'lg a n h ollarda ishlatiladi. A ylanish
189
o ‘qi suv s ath id an b a la n d d a joylashtirilishi (3.1 2 -6 rasm) k o 'm ilg a n vodosliv
larda, yuqori va pastki b ie f suv sathlari ayirmasi kichik b o ‘lganda ishlatiladi.
Aylanish o ‘qin in g suv s a th id a n p astd a joylashtirilishi esa (3.12-£( rasm )
vodosliv pastki b ie f t o m o n d a n k o 'm ilg a n d a foydalaniladi.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
