л
S h p o n k a la r
10
-н к
-н7К*_
ч к Т
3.4-rasm.
Y og‘och s p its a la r:
1 —
flu tb e tg a o 'y ilg a n c h u q u rc h a ;
2 —
x iz m a t k o 'p rig i;
3 —
sp itsa la r.
3.5-rasm.
Y o g ‘o c h d a n y a sa lg a n
y a ssi z a tv o r.
Y og‘och z a tv o rla r, o d a td a , 6—8 sm qalinlikdagi
tax ta la rd a n oralariga
ichki reyka qilib yasaladi. Ba’z a n taxtalar bir-birlariga kirgizib birlashtiriladi,
lekin u la rn in g b irla sh g a n y erla rid a n suv singib tu ra d i. S h u n in g u c h u n
taxtalarni bir xilda birlashtirish tavsiya qilinm aydi (3 .5 -ra sm ). T a x ta la r suv
bosim i t o m o n id a n o ‘zaro s h p o n k a la r y ordam i bilan birlashtiriladi. Z atvorlar
suv bosim i to m o n id a o 'rn a tilg a n q o ‘sh ilgakli t e m ir ta s m a ( 8 x 5 0 m m ) bilan
ko'tarilib-tushiriladi.
B u n d a y z a tv o rla rn in g kengligi 1 — 1,5 m va balandligi 1,25— 1,7 m
c h a m a s i d a b o ‘ladi. Z a t v o r l a r n i n g c h e tla r ig a t e m i r
ta s m a yoki p r o k a t
b u rc h a k la r q o q ib q o ‘yiladi.
Z a tv o r taxtalari ikki ta y a n c h d a erkin yotgan t o ‘sin sifatida hisob qilinadi,
lekin hisoblash v aq tid a ta x ta la rn in g s h p o n k a la r bilan zaiflashishi hisobga
olinadi.
Y assi regelli z a tv o rla r. K atta o raliqlarni berkitishda yassi regel li zatvorlar
ishlatiladi. U l a r g id ro te x n ik a in sh o o tla rid a keng ta rq a lg a n b o ‘lib, quyidagi
afzalliklarga ega: 1) zatv o rla r y o r d a m id a 30 m g a c h a
boMgan o raliq lar
berkitiladi; 2) ularni vodoslivning h a r q a n d a y k o nstruksiyalarida ishlatish
m u m k in ; 3) u n c h a u z u n boMmagan oraliq va yon d e v o rla r uzunliklari talab
qilinm aydi; 4) zatvorni koMarish va bir o raliq d a n ikkinchi oraliqqa oMkazish
im k o n iy ati borligi; 5) konstruksiyasining xilma-xilligi ularn i foydalanishga
q u lay tu rin i tan lash im k o n in i beradi.
Yassi z a tv o r k a m c h ilik la rig a q u y id a g ila r kiradi: 1)
k a tta o ra liq la rn i
y o p is h d a k o ‘p m iq d o r d a g i koMarish k u c h i ta la b q ilin a d i va koMarish
m ex a n iz m la rn in g narxi ortadi; 2) z atvorni koMarib-tushirishda yon va oraliq
d e v o r l a r b a la n d lig i o r t a d i ; 3) p a z va u n g a q o ‘z g ‘a l m a s q i s m l a r n i n g
jo ylashtirilishi hisobiga oraliq d e v o r kengligi keng qilib olinadi.
Yassi
zatv o rlar yakka holdagi, seksiyali, ikki qato rli klapanli boMishi
m u m k i n (3 .6 -rasm ).
Yassi zatvorlar oraliq tu z ilm alarin in g sxem alari 3 .7 -ra s m d a koMsatilgan.
R egellar. Oraliq tuzilishidagi asosiy t o ‘sinlar
regel
deb ataladi. U la r zatvor
qoplamasi va t o ‘sinlar katagidan uzatiladigan z o ‘riqishlami o ‘ziga qabul qiladi.
184