Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari


 QUYOSH SISTEMASI TO‘G‘RISIDA



Download 5,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/295
Sana30.12.2021
Hajmi5,78 Mb.
#90191
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   295
Bog'liq
Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari (M.Shermatov)

3.2. QUYOSH SISTEMASI TO‘G‘RISIDA
UMUMIY MA’LUMOT
Quyosh. Quyosh quyosh sistemasiga kiruvchi planetalar: Merkuriy,
Venera, Yer, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun, Pluton hamda bir
necha minglab osmon jismlari markazida harakat qiluvchi, yuqoridagi
planetalarni yoritishda, ularning sathida, atmosferasida, qobiq qatlam-
larida yuz beradigan o‘zgarish, hodisa va jarayonlarni boshqarib turadigan
birdan-bir manba — kuch bo‘lib hisoblanadi.
Quyoshning  diametri  1  390  000 km  dan  oshiqroq,  yoinki  Quyosh
sistemasiga kiruvchi hamma planetalarni qo‘shib hisoblaganda ularning
hammasi Quyosh hajmidan 600 barobar kichik bo‘ladi (Bayev, Shisha-
kov, 1959). Agar Yerga solishtiradigan bo‘lsak, Yer hajmi Quyosh haj-
midan 1 300 000, diametri esa, 109 barobar kichikdir. Yer bilan Quyosh
oralig‘idagi  masofani  ko‘z  oldimizga  keltiradigan  bo‘lsak,  bu  masofa
150  000  000  km  ni  tashkil  qilib,  sekundiga  300  000  km  tezlik  bilan
harakatlanadigan Quyosh yorug‘lik nuri Yerga 8 minut-u 18 sekundda
yetib keladi.
Olimlar  tomonidan  olib  borilgan  tadqiqotlarning  ko‘rsatishicha,
Quyoshning  sirtidagi  issiqlik  harorati  5000  gradusga  yetishi  ma’lum
(Sattorov,  1973).
1
  Quyoshdagi  bunday  yuqori  haroratning  mavjudligi
uning asosan vodorod (41%) hamda geliy (52%) elementlaridan tashkil
topganligi bilan tushuntiriladi.
Endi  Quyoshning  quyosh  sistemasiga  kiruvchi  planetalarga  ta’siri
masalasiga  qaytsak,  bu  planetalarning  unga  uzoq-yaqinligiga  qarab,
ularning sathidagi harorat ham turlichadir. Bu harorat ayniqsa, tun bilan
kunning almashishida yaqqol ko‘rinadi. Quyosh bilan Yer oralig‘idagi
planetalarda  harorat  Yerga  nisbatan  yuqori  ekanligi  bilan  farq  qilsa,
Yerdan keyingi turuvchi planetalarda bu harorat pastligi bilan xarakter-
lanadi.
Quyosh  sistemasidagi  planetalarning  unga  yaqin-uzoqligi  faqat
ulardagi issiqlik haroratigagina ta’sir qilib qolmay, balki ularning hajmiga,
 

Koinotda shunday yulduzlar borki, ulardagi issiqlik harorati hatto 50000 gradusga
boradi (I. Sattorov,  1973).


4 6
zichlik darajasiga ham ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, yer guruhiga kiruvchi
planetalar  (Merkuriy,  Venera,  Yer,  Mars)  zichligi  nihoyatda  yuqori
bo‘lib, 3,9—6 g/km
3
 oralig‘ida o‘zgarsa, yer guruhiga kiruvchi planeta-
lardan  keyin  joylashgan  gigant  planetalar  (Yupiter,  Saturn,  Uran,
Neptun, Pluton) zichligi 0,7—1,6 oralig‘ida o‘zgaradi, xolos. Bu esa,
Quyoshning  o‘zidan  uzoqda  harakat  qiluvchi  planetalarga  bo‘lgan
ta’sirining kamayib borishi bilan tushuntiriladi.
Quyida ana shu quyosh sistemasiga  kiruvchi planetalardan Yer va
uning yo‘ldoshi Oy to‘g‘rsidagi qisqacha ma’lumotlarni keltiramiz.
1
Yer.  Quyosh  sistemasidagi  boshqa  planetalardan  hajmi,  zichligi,
o‘ziga xos atmosferasi, tabiiy sharoiti, relyefi, geologik tuzilishi, undagi
hayotning mavjudligi va qator xossa hamda xususiyatlari bilan farq qiladi.

Download 5,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   295




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish