Gidroekologiya

Qaynoq suvda hayot bo’ladimi? 
 
So’nggi vaqtlarga qadar qaynoq suvda hamma narsa hatto isssiqqa eng chidamli bakteriyalar 
ham o’ladi deb, hisoblanib kelinardi. Lekin tabiat bu ishonchni chippakga chiqardi. Tinch okeani 
chuqulirklarida Selziy bo’yicha harorat darajasi 250 darajadan 400 darajagacha bo’lgan issiq suvlar 
topildi. Buni qarangki, mana shu qaynoq suvda ham bir qancha tirik organizmlar bakteriyalar ulkan 
chuvalchanglar turli mollyuskalar va hatto dengiz qisqichbaqalarining bir necha turi o’zlarini juda 
yaxshi his etar ekan.  
Bu kashfiyot haqiqatdan yiroqday tuyuladi. Aksariyat o’simliklar va hayvonlar 40 daraja 
haroratdan oshiqroq, ba’zi bakteriyalar 70 daraja haroratda halok bo’lishini bir esag tushiraylik. 85 
daraja issiqlikda juda oz bakteriyalar yashay oladi. Eng chidamlisi oltingugurtli manbalarda 

---

 
115 
yashaydigan bakteriyalar hisoblanadi. Ular 105 darajagacha bo’lgan haroratda ham yashay olgan. 
Mana shu chegara edi.  
Ma’lum bo’lishicha tabiatning chegarasi yo’q. okean tubidagi issiqqa bardoshli tirik 
organzimlar singari hali biz bilamagan yoki aniqlamagan narsalar bor ekan. Ustiga ustak okean 
tubidan tadqiq uchun olib chiqilgan qaynoq suv birmuncha sovidi (taxminan  80 darajagacha) 
bizningcha, sovuqdan bo’lsa kerak, unda yashayotgan bakteriyalar ko’payishini bas qildi.  
L. Toma degan fransuz olimi qaynoq suvda yashayotgan maxluqlarni hozirgi zamon dunyo 
biologiyasining yana bir mo’jizasi deb atadi. Shunday qilib, tabiatning yana bir jumbog’i aniqlandi, 
u hayot qanday sharoitlarda va qay tariqa rivojlanishi borasida igarigi tasavvurlarni qayta ko’rib 
chiqishga majbur etmoqda.  
 
Rubka nima? 
 
Har qanday dengiz kemasining bosh palubasidagi usti yopiq inshoot rubka deyiladi. lekin 
bunday inshootlar suv ustidagi kemalarda bor. Suv osti kemalarida ham bo’ladini? Qizig’i shundaki 
ularda ham rubka bor. Axir suv osti kemalari ham tez-  tez suv ustiga qalqib chiqib turadiku? 
Shunday kezlarda ular odatdagi kemalarning  yashash usuliga o’tadi. Shu sababli, rubkasiz, ya’ni 
kemaning suyri gavdasi ustida o’rnatilgan minorasiz ish bitmaydi. 
Kema suvdan yuzaga qalqib chiqarkan, rubkada albatta ofitser bo’ladi. u o’z boshchiligidagi 
motroslar bilan vaxtaga (novbatchilikka) chiqadi. Periskoplar yordamida dushman kemalri 
harakatini va chetdan tayyora va vertalyotlar uchib kelib xavf tug’diryaptimi, deb osmondagi 
vaziyatni kuzatadi. Kema yana suvga sho’ng’iydigan paytda novbatchi qism minorani tark etadi va 
o’z ortidagi lyukni yopadi. Shundan keyingina kema suv qa’riga chuqurlashadi.