Gidroekologiya

 
BILASIZMI… 
 
Plankton nima? 
 
“Plankton” so’zi yunoncha bo’lib, “darbadar”, “suvda qalqib yuruvchi” degan ma’nolarni anglatadi. 
Plankton bu milliardlab jimitday tirik organizmlardan tarkib topgan, suvda suzib yuruvchi tirik massa. 
Bunday organizmlarning ayrimlari, masalan zarraday yashil o’simliklar hamisha planktonligicha qoladi. 
Boshqa jonivorlar, masalan baliqlar, omarlar (dengiz qisqichbaqalari) embrion rivojlanishi bosqichida planktondan 
iorat bo’ladi. Ba’zan planktonlar tarkibiga kattaroq meduzlar yoki oddiy mikroskoplarda ko’rib bo’lmaydigan 
moddalar kirib qoladi. Biroq plankton oqim bilan birga yashashi mumkin.
Planktonning eng kichik organizmlari bir hujayrali o’simliklar, mikroskopda ko’rinadigan suv o’tlaridir. 
Mana shunday rang- barang suv o’tlaridan birining nomi diatom yoki kremniy deyiladi. Ikki litr suvda ularning bir 
millionga yaqinini ko’rishingiz mumkin.
Planktonlarning hayot tarsi ancha g’alati ulardan birining nomi noksimon (kopepod “eshakoyoqli 
chig’anoqcha” degani) kopepoddir. Kopepod mitti panjalarini eshak eshayotganday ildam harakatlantirib juda 
chaqqon suzadi. Eng mitti kopepodning uzunligi kamida 13 mm keladi. 
Turli-tuman yosh mollyuskalar ham planktondan iborat. Ular sho’r suvda yashydigan krevetkalar, krablar, 
omarlar va dengiz o’rdaklari, (chig’anoqsimonlar turi) shuningdek chuchuk suvda yashydigan langustlar va dengiz 
burgalaridir. Bu mollyuskalarning lichinkalari yoki endi rivojlanayotganlari juda mayday bo’lib, faqat 
mikoroskopda ko’rinadi va rivojlanishining ayni bosqichida mustaqil harakatlana olmaydilar shu bois ular boshqa 
planktonlar bilan birga ko’chib yuradi.
Boshqa mallyuskalar masalan shilliqurt va midiyalar ham o’zlarini shu tarzda tutadi. Ular rivojlanishining 
ilk bosqichida planktonlar a’zosi sanaladi. Plankton o’zida hashorotlar tuxumi va ko’pgina baliqlarning 
lichinkalarini biriktiradi.
Toza suvda planktonlar tarkibiga ko’pincha rivojlanayotgan hashorotlar kiradi. Bir kunlik, pashshalar, 
ninachilar, dengiz qo’ng’izlari va boshqa turli hashorotlar tuxumlarini suvga qo’yadi. Lichinkalar tuxumdan yorib 
chiqqanda plankton o’simliklari bilan oziqlanib yashaydi.

---

Bular plankton tarkibiga kiruvchilarning bir qismi, xolos. Ko’ryapsizmi, ular tarkibiga qanchalab hayvon 
va o’simliklar kiradi, shuning uchun ham ularni o’rganish qiziqarlidir.