Gidroekologiya

Loyqani qurituvchi maydon. 
1-quritish maydoniga loyqani olib keluvchi kanal; 2-loyqa tushishini boqaruvchi maslama; 3-loyqa 
tushadigan tarnov; 4-kichik vagonchalar uchun mo’ljallangan temir yo’l; 5- pishiq g’ishtdan qurilgan quvur; 6-
teshikli quvur; 7-shag’alli qavat; 8-qum qavat; 9-loyqa cho’kma qavat; 10-yog’li loy to’shak. 
 
Metantenkda ishlangan cho’kma tarkibida colloid birikmalar bo’lmaydi, shuning uchun ham cho’kmaning 
qurishi ancha tez bo’ladi, o’zidan noxush hid chiqarmaydi, pashshalar ko’paymaydi. Cho’kma o’z tarkibida 
ko’pdan-ko’p biogen elementlar, azot, kaliy, fosfor, natriy, kalsiy, mis, rux va boshqalarni ushlaydi. Demak, qurigan 
cho’kma o’g’it sifatida qishloq xo’jaligida ishlatilishi mumkin. Lekin shahar chiqindi suvlari tarkibiga galvanik 
sexlarning chiqindi suvi tushib qolsa, unda cho’kma tarkibidagi og’ir metallardan qishloq xo’jaligi ekinlari 
zararlanib kishi sog’lig’iga putur yetkazishi mumkin. 

---

Keyingi bosqichda cho’kmani quritish yoki namligini kamaytirish ishlari turadi. Buning uchun maxsus 
cho’kma quritish maydonlari tashkil qilinadi. Bunday maydonlar chuqur bo’lmagan tekis yerdan kovlanib quriladi. 
Bu chuqurlik filtrlovchi materiallar bilan to’ldiriladi. Agar yer osti suvlarining filtrlangan cho’kma bilan ifloslanishi 
kuzatilmasa, cho’kmani yerning o’ziga to’kish mumkin. Agar grunt suvlari ifloslanishi xavfi tug’ilsa, unda cho’kma 
tushiriladigan joyga suv sizib tushmasligi uchun drenaj naylar o’rnatiladi, ustiga 30-50 sm. qalinlikda filtrlovchi 
material qoplanadi.
Cho’kma-loyqa 20-30 sm. qalinlikda tayyorlangan maydonga truboprovodlar orqali oqiziladi. Cho’kma 
ostidagi filtrlovchi material namlikni tez o’tkazadi, u tez quriydi.
Cho’kma tarkibidagi suvni qayta tindirmay xlorlab to’g’ridan-to’g’ri ochiq suv havzalariga tashlansa 
bo’ladi.Katta tozalash inshootlarida cho’kmaning namligi 78-80% ga kamaytiruvchi moslamalar bor, keyinchalik 
yuqori temperaturada barabanli quritgichlarda quritiladi, so’ngra qishloq xo’jaligi shudgorlariga to’kiladi.