11-Мa’ruza. Suv tozalashda mexanik filtrlarning qo`llanilishi va ularning texnologik tuzilishi. Reja

11-Мa’ruza. Suv tozalashda mexanik filtrlarning qo`llanilishi va ularning texnologik tuzilishi.
Reja:
1. Mexanik filtrlarning tuzilishi va vazifasi.
2. Mexanik filtrlarda ishlatiladigan filtrlovchi materiallar.
3. Mexanik filtrlarni ishlatish.
Tayanch iboralar: filtr, filtrlovchi material, filtr kameralari, antratsit ko`miri, kvarts qumi filtrlovchi sifatida.
1. Mexanik filtrlarning tuzilishi va vazifasi.
Mexanik filtrlar suv tozalash inshoatlarida tabiiy va oqava suvlarni muallaq dag`al zarrachalardan tozalash uchun ishlatiladi.
Ular tashqi ko`rinishiga tik yoki yotiq, bosimli yoki bosimsiz, filtrlarning filtrlovchi qatlamlar soniga qarab bir, ikki, uch qatlamli va filtrdagi kameralar soniga qarab bir, ikki, uch kamerali bo`ladi. Ular po`lat plastinali materialdan silindr shaklida yasalgan bo`lib, tag va ustki tomoni sferik shaklda bo`ladi. Ichki devorlarni zanglashdan saqlaydigan mateirallar bilan qoplangan bo`ladi.
Eng ko`p ishlatiladigan filtrlardan biri tik o`rnatilgan 6 kgs/sm2 bosimda ishlaydigan mexanik filtrdir. Bu filtrda suv filtrning tepa voronka shaklidagi 1-2 metr bo`lgan filtrlovchi material yuzasiga bir tekisda oqib tushadi va havo yuboruvchi tirqishli quvurlar, filtr tagidagi beton yuzaga mustahkam o`rnatilgan bo`ladi. Tirqishning quvurlar filtrlovchi materialning suv bilan oqib ketmasligi hamda suvning bir xil taqsimlanishini ta’minlaydi. Shu tirqishlar orqali filtrlovchi materialni yayratish uchun havo ham yuborilishi mumkin.
Filtr sirtining ikkita qopqoq shaklida eshigi bo`lib, tepa eshik filtrni filtlovchi material bilan to`ldirishga, pastki eshik katta o`lchamda bo`lib, filtrlovchi materialni almashtirish va ta„mirlash ishlarini bajarishga mo`ljallangan.
Tirqishli suv o`tkazuvchi tizimlar metal quvurlardan yoki almashtirish mumkin bo`lgan plastmassa qalpoqchalar shaklida bo`ladi. Tirqishlarning kengligi filtrdagi donador materialning eng kichigidan 0,1 mm gacha kichik bo`lishi kerak.


2. Mexanik filtrlarda ishlatiladigan filtrlovchi materiallar.
Mexanik filtrlarda filtrlovchi materiallar sifatida kvars qumi, maydalangan antratsit ko`miri, maydalangan shlak kabi suvda erimaydigan donador materiallar ishlatiladi. Ular suvdagi muallaq-dag`al zarrachalarni ushlab qoladigan, kimyoviy reagentlar ta„siriga chidamli tez maydalanib ketmaydigan, suvni qo`shimcha moddalar bilan boyitmaydigan xususiyatlarga ega bo`lishi kerak.
Masalan kvars qumi ishlatilganda suv xarorati 600S dan pН – miqdori esa 9 dan yuqori bo`lmasligi kerak, aks holda u suvni kremniy birikamalariga boyitish mumkin.
Shuning uchun issiqlik elektr stantsiyalarida asosan antratsit ko`miri ishlatiladi. Bu material kimyoviy jihatdan chidamli bo`lib, suv xarorati 1000S, pH miqdori 4-yo 0 oralig`ida ham ishlatish mumkin. Filtrlovchi mateirallar donachalari o`lchamlari o`rtacha 0,35-1,5 mm va katta o`lchamli 0,4-2,0 mm bo`ladi.


3. Mexanik filtrlarni ishlatish.



1 - rasm. Bir kamerali vertikal tindirgich filtr:
1 – yuqorigi taqsimlash moslamasi; 2 – quyi drenaj-taqsimlash moslamasi; 3 – filtrat; 4 – siqilgan, yuvuvchi suv; 5 – birinchi bo'lak filtratning tushirilishi; 6 – yuvish suvining kiritilishi; 7 – manba suvi; 8 – filtrlovchi qatlam; 9 – filtr korpusi.
Mexanik filtrlarning ish davri uch qismga bo`linadi: 1) yayratish, 2) yuvish, 3) suvni filtrlash.
Yayratish bu yopishib qolgan material donachalarini bir-biridan ajratish, ular orasida yig`ilgan dag`al zarrachalarni chiqarib yuboradigan jarayondir. Buning uchun filtrning pastki qismidan nasos orqali yuqori bosimda suv oqimi beriladi. Bu suv oqimi filtrlovchi material donachalarini bir-biridan ajratib, yig`ilgan loy, qum va ushlab qolingan zarrachalarni filtrdan chiqarib yuboradi. Filtrni sifatli yayratish, berilayotgan suv sarfini tejash maqsadida hozirgi vaqtda havo-suv aralashmasi bilan yayratish usuli keng qo`llanilmoqda.
Yayratish jarayoni tugagandan suv yuvish jarayoni amalga oshiriladi. Buning uchun filtrning yuqori qismidan nasos orqali 5-10 daqiqa mobaynida tiniq suv yuboriladi. Bu suv bilan qolgan ifosliklar filtrdan chiqib ketadi. Agar filtrdan tushayotgan suv tezda tiniq suvga aylansa yuvish vaqtini yanayam qisqartirish mumkin. Filtr toza bo`lgandan so`ng u yana ishga qo`shiladi va to yayratish jarayonigacha bo`lgan vaqt filtrning ish jarayoni yoki filtrosikl deb ataladi.
Loyihalash me’yorlari ko`rsatishicha mexanik filtrlarning foydali ish vaqti 8 soatdan kam bo`lmasligi kerak.



2 - rasm. Ikki kamerali tindirgich filtr:
1 – yuqorigi taqsimlash qurilmasi; 2 – kameralar oralig'ida bosimni rostlovchi anker quvuri; 3 – yuvish suvlarining kiritilishi; 4 – filtratning kiritilishi; 5 – birinchi bo'lak filtratning tushirilishi; 6 – yuvish suvlarining chiqarilishi; 7 – ishlov berilgan suv; 8 – quyi drenaj-taqsimlash qurilmasi.


Nazorat savollari.

1.Mexanik filtrlarning tuzilishi qanday?

2.Mexanik filtrlarning turlari va ishlatilish sohalari.
3.Mexanik filtrlarningda ishlatiladigan filtrlovchi materiallarning turlari va ularning xossalari.
4. Mexanik filtrlarda suvni filtrlash mexanizmi va qonuniyatlari qanday?
5. Yayratish jarayoni tugagandan so`ng qaysi jarayon kuzatiladi?
6. Loyixalash me’yorlari ko`rsatishicha mexanik filtrlarning foydali ish vaqti qancha soatdan kam bo`lmasligi kerak?
7. Yayratish bu nima?