Gidroekologiya

 
Turli biologik tozalash inshootlarining solishtirma ta’rifi 
 
Inshoot turlari 
Tozalanish 
darajasi – BPK 
bo’yicha % 
Bakteriyalar 
 soni 
1 sutkada 1 m
3
 
inshootning 
oksidlanish kuchi 
gr/kun 
Chiqindi suvning 
inshootga beriladiga 
bir kunlik miqdori 
m
3 
da (yuklanishi) 
Suv havzasi 
95-99 
95-99,8 
5-12,5 
100-200 (1 ga suv 
havzasiga qo’yilgan 
chiqindi suv) 
Sug’orish va filtrlash 
maydoni 
- 
- 
0,5-1,0 
25-75 m
3
(bir gektar 
aerotenkka) 
Aerotenklar 
95-99 
95-98 
800-1200 
3,0-5,0 (1 m
3
aerotenkka) 
Biologik oksidlov 
chilar 
70-90 
80-95 
100-250 
0,25-0,5 (bir m
3
filtr 
uchun) 
Chiqindi suvlarni tozalashdan maqsad ularni gelmint tuxumlaridan ozod qilishdir. Buning uchun 
tindirgichlardan foydalaniladi. Bu sohada olib borilgan tajriba shuni ko’rsatadiki, tindirgichlardagi suv harakati 
tezligi sekundiga 1 mm. bo’lsa, suv gelmint tuxumlaridan 94,8-98,4% ozod bo’lar ekan. Sug’orish maydonlarida esa 
suvning gelmintlardan ozod bo’lishi 83,7% ga teng, bunda suvning harakat tezligi sekundiga 5 mm. bo’ladi. Gelmint 
tuxumlarini qirish uchun juda katta miqdorda xloq kerak bo’ladi. Jumladan, 1 litr suv uchun 200 mg. xlor sarflanadi. 
Bunday miqdorda xlor qo’shish suvning sifatini butunlay buzib yuboradi, bu iqtisodiy tomondan ham juda 
qimmatga tushadi. 
O’zbekistonda oqava suvlarni tozalab qayta ishlatish, yoki faqat texnik ekinlarni sug’orish uchun qo’llash 
yo’lga qo’yilgan. Masalan, daryo suvini ifloslantirmaslik maqsadida “Navoiyazot” hissadorlik jamiyati tomonidan 
biologik tozalangan oqava suvlarning bir qismi, 11214,0 ming m
3 
suvni ishlab chiqarishga qayta foydalanish uchun 
yo’naltirildi. Qolgan 446430,87 ming m
3 
suv esa Zarafshon daryosiga tashlanmasdan, texnik ekinlarni sug’orishda 
qo’llanilmoqda. Shuningdek, Navoiy tog’ metallurgiya kombinatining “Do’stlik” agrofirmasi oqava suvlari biologik 
usulda tozalanib, texnik ekinlarni sug’orishda foydalanilmoqda.