Gerontologiya va um um iy geriatriya

Farm akologik omillar
K o ‘pgina katta yoshdagi keksalarda tabletkalarni yutishda 
h am m u a m m o chiqaradi, ayniqsa, qariya an ch a b o ‘shashgan va 
siydiruvchi d o rilard an keyin an ch a suvsizlanish b o ‘lsa, shunchalik 
yutishi qiyin b o ‘ladi. M asalan, asparkam tabletkalari an cha katta 
k o ‘p in c h a q izilo ‘ngach devoriga yopishib qolishi m um kin, shuning 
u c h u n kam ida 60—70 m l suv bilan ichish zarur.
K o ‘pin c h a q o 'llari titragani tufayli suyuq dorilarni ichishda 
to ‘kilib ketish holatlari b o ‘lishi m um kin va b a ’zan 1 ta dorini 
qay tadan ikkinchi m arta ichib q o ‘yishlari m um kin. M ushak ichiga 
yuboriladigan d o rilarning o ‘z vaqtida so ‘rilishi ham qiyinchilik 
keltirishi m um kin (chunki m ushaklar atrofiyasi bor).
Farmakokinetik omillar
K atta yoshdagilarning u m u m an ham m a organlarida o ‘zgarish 
b o ‘ladi. S huning u ch u n ham dorilarning so‘rilishi, tarqalishi, oqsil 
bilan bog‘lanishi, m etabolizm i, dorilarni organizm dan qanday 
chiqarilishi ham o ‘zgaradi. •
So Wish.
K o‘pincha geriatrik praktikada asosan, dorilar ichish 
tariqasida beriladi, bunda dorilarning tez itarilishi, so‘rilishi har xil 
bo'lishi m um kin. Bu asosda aniq ilmiy tadqiqotlar yo‘q. M a’lumki. 
oshqozonda fiziologik o ‘zgarishlar b o lib , unda ovqatning ilarilish,, 
oshqozon sokining pasayishi boMadi. Ayniqsa, sekin so'rilnvchi dorilar 
ishlatilganda bu holat asoratlar berishi mumkin. Bunda dorining 
erish xususiyati juda ham susayadi (ayniqsa, tetratsiklin guruhi). 
Adsorbsiyaning pasayishi, keyin so'rilishga ham ta ’sir qiladi va 
tom irlar o ‘zgarishi havda mezenterial qon aylanishi buziladi. Ayniqsa 
retseptsiz o ‘z xohishlari bilan ishlatadigan antatsidlar, surgi dorilar 
so‘rilishni susaytiradi, shular natijasida dorilar sekinroq so'riladi, 
yoshlarga nisbatan m uam m o uyg‘otadi. Dorilar yana ham m a 
organlarga tarqalishi bilan ham muhim. Bu holat keksaning yurak 
faoliyatiga, ayniqsa, chap qorinchadan qonning ilarilish xususiyatiga
78

---

bevosita bog'liq, plazmada qonning harakati va to ‘qimaning shu 
dorini o ‘ziga tortib olish xususiyatiga ham bogliq boladi. Bu 
yerda yana umumiy mushaklar faolligi ham rol o‘ynaydi. Ba’zida 
suv kamayishi, ozish - yog‘ qatlamining pasayishi ham yuqoridagi 
jarayonga ta ’sir qiladi. M a’lumki, 2 5 -6 5 yoshlardan sekin mushaklar 
atrofiyasi boshlanadi. Badanda suv tarkibi 10-20% ga kamayadi, 
bular esa dorilarni m a’lum vaqt yig‘ilib turib qolisliiga sabab bo‘ladi. 
Yana shuni aytib o ‘tish zarurki, faqatgina mushaklar vazni emas, 
ham m a organlar vazni ham kichrayadi. Mushak va yog‘ to ‘qimasi 
dorilarni sekinroq o ‘tkazadi va ulami chiqarishda qiynaladi, bu esa 
dorilarning zaharli ta ’sirini kuchaytirib qo‘yishi mumkin.