Gerontologiya va um um iy geriatriya

Sem izlik va uning qariyalarda uchraydigan turlari
A lim entlar sem irish — irsiy sabablarga h am b o g liq b o ‘lib, k o ‘p 
ovqat yeyish va kam h arakat qilish natijasida yuzaga keladigan 
xastaliklardir. B unda b em o rlar ish qobiliyati pasayganligidan, saiga 
ch arch ab q olishdan, k o ‘p terlash, ishtahasi z o ‘rligidan shikoyat 
qiladi. Agar inson sem irib ketsa yurak atrofini yog‘ bosadi. Q orin 
qism ida yog‘ to ‘planishi natijasida ichaklarda yel yig'ilib, ichak 
faoliyati buziladi, o ‘t pufagida to sh lar paydo b o ‘ladi.
Sem irish quyidagi turlarga ega:
1. A nd ip o z-gen ital distrofiya — k o‘proq qariyalarda uchraydi.
2. M o rg an -S ty u ard -M o rel sindrom i.
3. P odagra kasalligi.
4. Q and kasalligi.
5. Q andsiz diabet.
Y uqorida k o ‘rsatilgan semirish turlarining 1, 
2, 3-lari 
qariyalarda uchraydi. S hu lar haqida biroz gapirib o ‘tm oqchim iz.
1. 
A ndipoz genital distrofiya belgisi irsiy kasallik hisoblanib 
yosh navqironlik davrida uchraydi. Lekin atrosklerotik o ‘zgarish 
natijasida avj olib klinik belgilar berishi m um kin. Bu endokrin 
kasallik b o ‘lib, miya qobig‘ini gipofizidagi (m iyaning tubida 
joylashgan ichki sekretsiya bezi boshqa sekretsiya bezlari n i boshqa rib 
tu radigan q ato r peptid gorm onlar ishlab chiqaradi) o ‘zgarishlar 
bilan b og‘liq. Y oshlarda uchraydigan luriga qaraganda sekin 
rivojlanadi. B unda b em or semirib ketayotganidan quvvatsizlik, 
uyquchanlik ortayotganidan ish qobiliyati pasayayotganidan 
va k o ‘krak bezining kattalashayotganidan (ayniqsa erkaklarda) 
noliydilar. Erkaklar yuzida va badanida soch o ‘smaslik ham 
nam oyon b o ‘lishi m um kin. Bundan tashqari jinsiy bezlar faoliyati
72

---

pasayadi. B undan tashqari, ayollarda ancha ertaroq hayz ko‘rish 
to ‘xtashi, erkaklarda prostata adenom asi paydo b o ‘lishi mumkin.
2. M organ-S tyuard-M orel sindromi.
Bu asosan katta yoshdagi erkaklarda uchrab miya ortig‘i old 
qism ining gorm onlari k o‘pIab ishlab chiqishi bilan nam oyon 
b o ‘ladi. B unda bem or birdaniga semirib ketadi. Boshi qattiq 
og‘riydi, uyqu buziladi, vaqti-vaqti bilan qon bosimi oshadi. 
Ishtahani tartibga solib turadigan gipotalam usdagi markaz 
zararlangani uchun bem or ishtahasi zo ‘rayib ketadi. Vazni juda 
tez ortadi (hatto 1 -2 yilda 2 0 -3 0 kg gacha ortib ketishi mum kin). 
Ayniqsa son ko‘krak bezlari va qorinda ko‘p yog‘ yig‘iladi. Terida 
ko ‘k rangli uzun chiziqlar paydo b o ‘ladi. Yurak urishi tezlashib, 
soch-soqol o^sishi to ‘xtaydi.
3. Podagra semizlik. Bu ham katta yoshdagilarga xos semizlik 
bo ‘lib, u asosan qonda urat kislotasining ko‘payib ketishidan 
kelib chiqadi. Bem or oyoq tovonlarining og‘rishi, bo ‘g ‘im larining 
shishishi, oyoq tagida oglriqlardan shikoyat qiladi. Buning 
natijasida b o ‘g ‘im lar shishib, qattiq og‘riy boshlaydi, oyoq taglari 
bosilganda, yurganda og'riydi, ayniqsa kechasi og‘riq kuchayadi.
4. 
Q and 
kasalligi 
ham 
endokrin kasalligi 
hisoblanadi. 
Agar bem orda qandli diabet kechayotgan b o ls a ozish birinchi 
maqsadga aylanishi kerak. Bunga sabab ozganda insulinga b o ‘lgan 
sezuvchanlik ortib boradi va shuning uchun qondagi qand 
m iqdorini tushirish uchun yetarli bo'lishi m um kin.
U m um an sem irishning ham m a turlari endokrinolog va terapevt 
shifokorlar nazoratida bo'lishi kerak.