Geosiyosat asoslari

2. Xitoy tashqi siyosatining asosiy yo’nalishlari va prinsiplari. Zamonaviy dunyoning geosiyosiy muhitida jahon siyosatida Xitoy ta’sirining sezilarli darajada o’sishi kuzatildi, bu quyidagi omillar bilan ko’rsatib o’tilgan:

• 
  XXI asrning boshidan boshlab xalqaro tuzilishda ShHT, BRIKS, “J-20” guruhi kabi tashkilotlarning paydo bo’lishi, bu mamlakat Xitoy ushbu tizimni tuzadigan va unda yetakchi o’rinni egallaydi;
  
• 
  mamlakatning so’nggi chorak asrdagi eng yirik iqtisodiy qudratga aylanishi, uning yillik barqaror o’sishi bilan va jahon iqtisodiyoti, va dunyo moliyaviy tizimidagi umumiy beqarorlik bilan birga kechmoqda;
  
• 
  kengaytirilgan imkoniyatlar tufayli dunyo ishlarida o’z manfaatlarini himoya qilishda kuchli kuchlarning proektsiyasi;
  
• 
  Dunyoni qamrab olgan Pandemik vaziyat - Koronavirus (Covid l9) ustidan ishonchli “g’alabaga” erisish.
  

Ma’lumki, Xitoy tashqi siyosiy faoliyatining uchta asosiy geosiyosiy yo’nalishi mavjud:
Birinchi yo’nalish - Rossiya, Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston, O’zbekiston va Turkmanistonni o’z ichiga olgan shimoli-g’arbiy geosiyosiy yo’nalish. O’rta asrlarda ushbu mintaqada savdo yo’lak orqali Xitoy va G’arb o’rtasida “Buyuk ipak yo’li” deb nomlangan yo’l o’tgan va uning uzunligi l2 ming kilometrdan oshgan. Hozirgi kunda ushbu yo’nalishda Xitoy “Ipak yo’li iqtisodiy kamari” ni (IYIK) targ’ib qilmoqda. Ushbu loyiha “Bir kamar bir yo’li” global transport va investitsiya infratuzilmasi bo’yicha Xitoyning shaxsiy tashabbusi bo’lib, u quruqlikdagi ipak yo’lining iqtisodiy kamari va XXI asr dengizdagi ipak yo’li kabi loyihalarini qamrab oladi.
Ikkinchi yo’nalish - Janubi-G’arbiy yo’nalish. Ushbu geosiyosiy yo’nalish Hindiston, Pokiston, Afg’oniston, Butan, Nepal va Bangladeshni o’z ichiga oladi. Xitoyning Janubiy Osiyo mamlakatlari bilan chegarasining katta qismi Tibet platosining chekkasi va “Ulkan geografik to’siq"ni tashkil etuvchi Himolay tog’larining uzilmagan zanjiri bo’ylab o’tadi. Hindiston ushbu yo’nalishdagi asosiy mamlakatdir. Xitoy va Hindiston shiddat bilan rivojlanayotgan qudratli qo’shni davlatlardir. Shuning uchun ham ularni bir-biri bilan notinch munosabatlar bog’lab turadi. Ularning keng doiradagi umumiy manfaatlari bor va ikki tomonlama hamkorlik istiqbollari bu ikki mamlakatning so’nggi yillardagi o’zaro aloqalari to’liq tasdiqlaydi. Xitoy va Hindistonning umumiy aholisi dunyoning 40 foizini tashkil etadi va ularning yalpi ichki mahsuloti 20l5 yilda jahon yalpi ichki mahsulotining l8,5 foizini tashkil etgan⁷⁷.