Гeoгрaфия

1.
География атласынан Өзбекстанның қайсы аумақтарында қандай түсті металдар қазып 
алынатынын анықта. 
2.
Түстi металлургия шикiзатына кешендi өңдейтін комбинаттарды құрудың пайдалы 
екендiгiне не себеп болды?
3.
Оқу атласынан пайдаланып, контурлы картаға түсті металлургия орталықтарын белгіле.
39-сурет. 
Mұрынтау алтын 
кенi.
?
http://eduportal.uz

---

54
MAШИНА ЖАСАУ ЖӘНЕ ОНЫҢ 
ТАРМАҚТАРЫ
11-сабақтың тақырыбынан машина жасаудың жалпы өнеркәсіп 
өніміндегі салмағын анықта.
Машина жасау кешені
– экономиканың барша салалары үшін 
машина және аспаптар жасап шығаратын, халықты телевизор, 
тоңазытқыш сияқты алуан түрлі тұтыну бұйымдарымен қамтамасыз 
ететін өнеркәсіп тармақтарының үйлесімділігі болады.
Машина жасау мемлекет экономикасының тұрақты кешені болып саналады 
(40-сурет). Себебі, экономиканың ешбiр тармағы машиналармен қамтамасыз 
етiлмей дамымайды. Қазіргі заман машинасын дайындау үшiн көп мөлшерде 
металл, пластмасса, бояулар, резина, мата, ағаш-тақта қажет болады. 
Машиналар мыңдаған бөлшектерден дайындалады. Мұнша сан алуан 
бөлшектерді бiр ғана зауытта жасау қолайсыз және тиiмсiз. Сол себепті 
машина жасауда 
бөлшектер жасауға мамандану,
яғни дайын өнiмнiң 
кейбiр тетіктері мен бөлшектерiн жасау кең дамыған.
Өйткенi, машиналар үшін кейбір бөлшектерді өндіретін көптеген 
машина жасау зауыттары бiр-бiрiмен, сондай-ақ металл, пластмасса, 
резина және басқаларды жеткізіп беретiн (басқа тармақ) кәсiпорындарымен 
өндiрiстiк байланысы болуын, яғни 
кооперативтенуi
н талап етедi. 
Бiрақ мұндай өндiрiстi көлiксiз 
жүзеге асыруға болмайды. Сол 
үшін машина жасау тармақтарын 
орналастыруда қолайлы көлік 
магистральдарының болуы, 
әлбетте есепке алынады.
Машина жасау кәсiпорындары 
үшін тәжiрибелi жұмысшы мен 
ғылыми-техникалық мамандар 
жеткiлiктi болуы керек. Сондықтан 
машина жасау кәсіпорындарын 
орналастырғанда тұтынушының 
жақындығы мен металлургия 
базасы да ескеріледі. 
Машина жасау заттары күр-
делi станоктар арқылы жоғары