Geografiya 10 sinf 2017. indd

Qor  chizig‘i
  –  tog‘lardagi  shunday  chegaraki,  undan  balandda  qor  yil 
bo‘yi  erimay  turadi.  Qor  chizig‘ining  balandligi  joyning  geografi k  o‘rni-
ga,  iqlimi,  yog‘in  miqdori,  yonbag‘ir  ekspozitsiyasiga  bog‘liq.  Qancha-
lik  havo  harorati  past  va  yog‘inlar  ko‘p  bo‘lsa,  shunchalik  qor  chizig‘i 
pastda  joylashadi.  Qutbiy  kengliklarda  u  dengiz  sathidan  o‘tadi.  Qut-
biy  kengliklardan  tropiklargacha  qor  chizig‘ining  balandligi  ko‘tarilib 
boradi.  Frans-Iosif  Yerida  50–100  m,  Shpitsbergen  arxipelagida  400–
450  m,  Kavkazda  2700–3800  m  balandlikdan  o‘tadi.  Uning  eng  baland 
joylashishi  tropiklarga  to‘g‘ri  kelib  5800–6000  m  balandlikdan  o‘tadi. 
Tropiklarda  bunday  balandlikdan  o‘tishiga  sabab  haroratning  yuqoriligi 
va  yog‘inlarning  juda  kamligidir.  Ekvatorda  esa  qor  chizig‘ining  ba-
landligi  4500  m  gacha  pasayadi.  Bunga  sabab  yog‘inlarning  ko‘pligi, 
haroratning  biroz  pastligidir.         
Qor  chizig‘ining  balandligi  faqatgina  qutblardan  ekvatorga  tomon 
emas,  dengiz  va  okeanlardan  materik  ichkarisiga  tomon,  ya’ni  uzoq-
lik  bo‘yicha  ham  ko‘tarilib  boradi.  Mo‘tadil  mintaqada  qor  chizig‘ining 
chegarasi  g‘arbiy  okeanbo‘yidagi  dengiz  iqlim  o‘lkasidan  materik  ich-
karisidagi  keskin  kontinetal  iqlim  o‘lkasiga  tomon  ko‘tarilib  boradi. 
Masalan,  Alpda  qor  chizig‘i  1000–1300  m,  G‘arbiy  Kavkazda  2700 
m,  Tyanshanning  Xontang ri  qismida  4200  m  balandlikda  joylashgan. 
Bunga  sabab,  dengiz  iqlim  o‘lkasida  yog‘inlar  ko‘p,  yoz  salqin.  Keskin 
kontinental  iqlim  o‘lkasida  esa,  aksincha,  yog‘inlar  kam,  yoz  esa  issiq 
va  quyoshli,  uzoq  davom  etadi.
Balandlik  mintaqalanishi,  yonbag‘ir  ekspozitsiyasi,  qor  chizig‘i,  cho‘l,  adir,  tog‘, 
yaylov, qor va muzliklar.
1. Balandlik mintaqalanishiga nima sabab bo‘ladi?
2. Qor chizig‘i nima?
3. Balandlik mintaqalari soni nimalarga bog‘liq?
4. Quyi sinfl arda va biologiya fanidan olgan bilimlaringizdan foydalanib O‘zbekis-
tondagi balandlik mintaqalari tabiiy sharoitining o‘ziga xos xususiyatlarini daf-
taringizga jadval shaklida yozing.

---

36