Geografiya 10 sinf 2017. indd


XIX  asr  va  XX  asrning  1-yarmida  geografi yaning  rivojlanishi



Download 1,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/140
Sana18.01.2022
Hajmi1,96 Mb.
#386889
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   140
Bog'liq
Geografiya o‘rta ta’lim muassasalarining 10-sinfi va o‘rta maxsu (1)

XIX  asr  va  XX  asrning  1-yarmida  geografi yaning  rivojlanishi.
 Bu 
bosqichga  kelib 
milliy  geografi ya  jamiyatlari 
tashkil  etilishi  boshlandi. 
Jumladan,  Fransiya  (1821),  Germaniya  (1828),  Buyuk  Britaniya  (1830), 
Rossiya  (1845),  Turkistonda  esa  1897-yilda  tuzilgan.  Ko‘pgina  davlat-
lar  tomonidan  yirik  ilmiy  tadqiqot  ekspeditsiyalari  uyushtirildi.  1821-yil 
F.  F.  Bellinsgauzen  va  M.  P.  Lazarev  tomonidan Antarktida  kashf  etildi. 
1823–1825-yillarda  O.  E.  Kotsebu  Dunyo  okeani  bo‘ylab  ekspe ditsiyada 
marjon orollari
ning  kelib  chiqishini  o‘rgandi,  fi zik  E.  Lens  esa  chuqur-
likni  o‘lchash  uchun  birinchi  bor 
batometrni
  qo‘lladi.  D.  Li vingston Af-
rikaning  ichki  qismlarini  o‘rgandi.  P.  P.  Semyonov-Tyanshan skiy  bosh-
chiligida  O‘rta  Osiyoning  ichki  hududlari  o‘rganildi.  R.  Piri  1909-yilda 
Shimoliy  qutbni,  R. Amundsen  esa  1911-yilda  Janubiy  qutbni  zabt  etdi.  
A.  Gumboldt  Yevropa,  Amerika,  Osiyoga  ekspeditsiya  uyushtirib, 
juda  ko‘p  ma’lumotlar  to‘pladi.  O‘simliklarning  kenglik  zonalligi  va 
balandlik  mintaqalanishi  qonuniyatini  aniqladi.  Mazkur  ma’lumotlarni 
umumlashtirgan  bir  necha  jildlik  “Tabiat  manzarasi”,  “Kosmos”  kabi 
yirik  asarlarini  yozdi.  Gumboldt  tabiatni  bir  butun,  qat’iy  qonuniyatli 
va  uzluksiz  rivojlanadigan  tizim  sifatida  qarab  yangi  geografi yani  yarat-
di.  Bu  geografi yaning  vazifasi  tabiatni  rivojlanishda  va  bir  butun,  yaxlit 
hosila  sifatida  o‘rganish,  tabiatdagi  qonuniyatlarni  aniqlash,  jism  va  ho-
disalar  orasidagi  aloqadorliklarni,  o‘zaro  ta’sir  va  bog‘liqliklarni  ochish 
va  boshqalardir.         


11
Ch.  Layel  tomonidan  yer  po‘stining  rivojlanish  nazariyasi  ish-
lab  chiqildi.  V.  V.  Dokuchayev  tomonidan  tabiat  zonalligi  ta’limoti, 
A.  A.  Grigorev  tomonidan  geografi k  qobiq  ta’limoti,  V.  A.  Vernadskiy 
tomonidan  biosfera  ta’limoti  yaratildi. 
Bu bosqichning asosiy natijalari: 
geografi ya  jamiyatlari  tuzildi.  Shi-
moliy  va  Janubiy  qutblar  zabt  etildi  va  dunyo  xaritasida  noma’lum 
bo‘lgan  hududlar  qolmadi.  Ilmiy  geografi ya  vujudga  keldi.  Okea-
nografi ya fani shakllandi. Meteorologik va gidrologik stansiyalar bunyod 
etildi.  Atmosfera  va  okeandagi  harakatlar ning  mohiyati  ochib  berildi. 
Yer  po‘stining  rivojlanish  nazariyasi  ishlab  chiqildi.  Bir  necha  ta’limot-
lar:  tabiat  zonalligi,  geografi k  qobiq,  biosfera  ta’limotlari  yaratildi. 

Download 1,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   140




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish