Geografiya 10 sinf 2017. indd


-§. YER  YUZI  TABIATI  RIVOJLANISHINING



Download 1,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/140
Sana18.01.2022
Hajmi1,96 Mb.
#386889
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   140
Bog'liq
Geografiya o‘rta ta’lim muassasalarining 10-sinfi va o‘rta maxsu (1)

3-§. YER  YUZI  TABIATI  RIVOJLANISHINING 
FAZOVIY  OMILLARI
Yer  boshqa  osmon  jismlari  kabi  koinotning  bir  qismidir.  Koinot  Yer-
ni  o‘rab  turgan  mavjud  moddiy  borliq. 
Koinot
  makonda  cheksiz-che-
garasiz  va  zamonda  abadiydir.  Koinotda  osmon  jismlari  tuzilishi  turli 
xil  bo‘lgan  tizimlarni  hosil  qiladi.  Shulardan  biri  Quyosh  sistemasidir. 
Quyosh  atrofi dagi  sayyoralar,  yo‘ldoshlar,  asteroidlar,  kometalar  bilan 
bir  tizim  bo‘lib  galaktikamiz 
Somon yo‘li 
markazi  atrofi da  aylanma 
harakat  qiladi.  Somon  yo‘li  galaktikasi  haqidagi  ma’lumotlar  astronomi-
ya  darsligidan
 
Sizga  ma’lum.
Quyosh  sistemasidan 
galaktika
  markazigacha  bo‘lgan  masofa  23–28 
ming  yorug‘lik  yiliga  teng.  Quyosh  galaktikaning  chekkaroq  qismida 
joylashgan.  Bu  holat  Yer  uchun  juda  qulay:  u  Galaktikaning  nisbatan 
tinch  qismida  joylashgan  va  paydo  bo‘lganidan  buyon  fazoviy  halo-
katlarga  uchramasdan  rivojlanib  kelmoqda.  Quyosh  sistemasi  Galaktika 
markazi  atrofi da  200–220  km/s  tezlik  bilan  harakatlanib,  180–220  mln 
yilda  bir  marta  aylanib  chiqadi.  Yerdagi  200  mln  yil  – 
tektonik sikl-
ning  davomiyligi  hisoblanadi.  Bu  Yer  hayotida  tektonik  hodisalarning 
ma’lum  ketma-ketligi  bilan  tavsifl anadigan  muhim  davr.  Sikl  boshida 
Yer  po‘stining  cho‘kishi,  qalin  cho‘kindi  qatlamning  to‘planishi,  suv osti 
vulqonlarining  otilishi  ro‘y  beradi.  Keyin,  tektonik  jarayonlar  kuchayadi, 
tog‘lar  vujudga  keladi,  materiklarning  tashqi  ko‘rinishi,  qiyofasi  o‘zgara-
di.  Bu  esa,  o‘z  navbatida,  Yer  tabiatining  o‘zgarishiga  olib  keladi.
Quyosh
  –  Yerga  eng  yaqin  yulduz  bo‘lib,  diametri  1,39  mln  km, 
o‘ta  qizigan,  yorug‘lik  va  issiqlik  taratib  turadigan,  gazlardan  iborat 
sharsimon  osmon  jismidir.  Unda  Quyosh  sistemasining  99  %  dan  ortiq 
massasi  to‘plangan.  Shuning  uchun  u  atrofi dagi  osmon  jismlarini  tortish 
kuchi  hisobiga  ushlab  turadi  va  sayyoralarning  deyarli  bir  xil  tekislikda 
harakatlanishini  ta’minlaydi. 
Quyosh sistemasi – Quyosh, 8 ta sayyora, 160 dan ortiq yo‘ldosh, 
40000 dan ortiq asteroid va 1 mln ga yaqin kometadan iborat
.  Ushbu 

Download 1,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   140




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish