Геодезиядан 1-практикум

Кипрегель вертикал доирасининг ноль ўрнини аниқлаш
КН кипрегелининг вертикал доирасида лимбдаги градусли бўлаклар 0 дан чапга + 45 гача, ўнгга – 45 гача ёзиб чиқилган. Ҳар бир градусли бўлак узунроқ чизиқчалар билан олтита 10¹ли бўлакка, улар эса, ўз навбатида калтароқ чизиқчалар билан иккита 5¹ли бўлакка бўлинган. Демак лимбнинг кичик бир бўлаги қиймати 5¹га тенг. Лимбдан саноқ вертикал чизиқ (ип) билан бош эгри чизиқ кесишган нуқтага нисбатан олинади (74 - шакл). 71 – а, шаклда вертикал доирадан олинган саноқ В_ч = 0⁰00¹, 74 – б, шаклда эса, саноқ В_ч = +3⁰ 43¹ эканлиги кўрсатилган.
Вертикал доира кўриш трубасига нисбатан ўнгда жойлашган пайтда, яъни кипрегелнинг ДЎ вазиятида лимб шкаласи кўриш майдонининг юқори қисмида кўринади.
Вертикал доиранинг ноль ўрни (НЎ) деб трубанинг кўриш ўқи горизонтал ҳолатда бўлиб, колонка устига ўрнатиган цилиндрик адилак пуфакчаси ўртада турган пайтда лимбдан олинган саноққа айтилади.

74 – шакл. КН кипрегели трубасининг кўриш майдони


Амалда НЎ қийматини аниқлаш учун узоқда аниқ кўринадиган икки ёки учта нуқта танлаб олинади ва бу нуқталарга кўриш трубаси қаратилиб, кипрегелнинг икки вазиятида (ДЧ ва ДЎ да) вертикалдоирадан В_ч ва В_ў саноқлари олинади. Албатта, саноқ олишдан олдин колонка устидги адилак пуфакчаси ўртага келтирилиши керак. Ҳар бир нуқтага қаратиб олинган В_ч ва В_ў саноқлари бўйича НЎ қиймати қуйидаги ифодадан топилади
Ҳар бир нуқтага қаратиб олинган саноқлар бўйича аниқланган НЎ қийматлари ўзаро тенг ёки 1,5 дан ортиқ фарқ қилмаслиги керак. НЎ нинг ўртача қиймати нолга тенг ёки 1¹дан ошмаслиги керак.
Акс ҳолда НЎ нинг қиймати нолга келтирилади. Бунинг учун колонка устидаги цилиндрик адилак пуфакчаси ўртага келтирилиб, кўриш трубасининг қаратиш винти ёрдамида вертикал доирада НЎ нинг ўртача қийматига тенг саноқ қўйилади. Кейин элевацион винт ёрдамида верикал доирадаги саноқ нолга келтирилади. Шунда колонка устидаги цилиндрик адилак пуфакчаси ноль пунктдан силжиган бўлади. Адилакнинг тузатгич винтлари ёрдамида пуфакча ноль пунктга келтирилади.
НЎ қиймати нолга келтирилганлигига ишонч ҳосил қилиш учун унинг қийматини яна икки - уч марта аниқлаб кўриш керак.