Геодезиядан 1-практикум

Кипрегелни текшириш ва тузатиш
Кипрегель қуйидаги шартлар бўйича текшириб кўрилади.
1. Кирегель чизғичининг йўнилган қирраси тўғри чизиқ, остки сирти текислик бўлиши керак.
Кипрегель чизғичи планшетда қарама - қарши йўналишларда қўйилиб, йўнилган қирраси бўйича тўғри чизиқлар чизилади. Чизиқлар бир - бирининг устига тўғри тушса, шарт бажарилган бўлади. Чизғичнинг остки сирти текислиги бирон - бир текис сиртга қўйиб текширилади. Шарт бажарилмаган ҳолларда чизғич ишга яроқсиз ҳисобланади ва у алмаштирилиши керак ёки махсус устахонада созланиши мумкин.
2.Кипрегель чизғичидаги цилиндрик адилак ўқи чизғичнинг остки сиртига параллел бўлиши керак.
Бу шартни текшириш учун кипрегель планшетга тагликдаги икки кўтаргич винт йўналиши бўйича қўйилиб, ўша винтлар ёрдамида цилиндрик адилак пуфакчаси ноль пунктга келтирилади. Чизғичнинг йўнилган қирраси бўйича қалам билан чизғич чизилади. Кейин кипрегелни 180⁰ га айлантириб, чизғичнинг йўнилган қирраси чизиққа тескари йўналишда қўйилади. Шунда адилак пуфакчаси ўртада (ноль пунктда) қолса ёки икки бўлакдан ортиқ оғмаган бўлса, шарт бажарилган ҳисобланади. Акс ҳолда пуфакча оғиш ёйининг ярмига адилакнинг тузатгич винтлари ёрдамида, қолган ярмига эса, кўтаргич винтлар ёрдамида қайтарилиб ноль пунктга келтирилади. Шундан кейин текшириш такрорланиши зарур.
3.Трубанинг кўриш ўқи труба айланиш ўқига перпендикуляр бўлиши керак.
Бу шартни текшириш учун узоқда аниқ кўринадиган нуқта танлаб олиниб, кўриш трубаси шу нуқтага тўғриланади, яъни иплар тўрининг вертикал ипи билан бош эгри чизиқ кесишган нуқтаси кузатилаётган нуқта тасвирига туташтирилади ва кипрегель чизғичининг йўналган қирраси бўйича планшетда чизиқ чизилади. Кейин кўриш трубаси зенит орқали айлантирилиб, кипрегель 180⁰ га бурилади. Кўриш трубаси яна ўша нуқтага тўғриланади ва чизғичнинг йўнилган қирраси бўйича иккинчи чизиқ чизилади. Агар иккала чизиқ устма - уст тушса ёки ўзаро параллел бўлса, шарт бажарилган бўлади. Акс ҳолда чизғич қирраси иккала чизиқ ҳосил қилган бурчак биссектрисаси (бурчакни иккига бўлувчи чизиқ) бўйича қўйилади. Шунда кўриш майдонида кузатилаётган нуқта тасвири вертикал ип билан бош эгри чихиқ кесишган нуқтадан силжиган бўлади. Бу силжиш иплар тўри призмасини суриш орқали бартараф этилиши мумкин. Бундай тузатишни устахонада бажарган мақул.