Geodeziya va marksheyderiya

Asbob balandligi va asbob gorizonti. 
Nivelirlash va uning natijalari asosida 
hisoblash ishlarini bajarganda asbob balandligi bilan asbob gorizonti degan 
tushunchalar ko‘p uchraydi, ularni bir-biridan ajrata bilish kerak. 
Hamma geodezik asboblarda asbob o‘rnatilgan nuqtadan trubaning aylanish 
o‘qigacha (teodolit, kipregellarda) yoki trubaning ko‘rish o‘qigacha (nivelirlarda) 
bulgan vertikal masofa (balandlik) 
asbob balandligi 
deb ataladi va 
i 
harfi bilan 
belgilanadi (13.2 va 3-shakllar). Asbobning har turishida o‘ziga xos balandligi 
bo‘ladi, u reyka yoki ruletka bilan o‘lchanadi (13.2-shaklga qarang). Nivelirlashda 
asbob balandligini o‘lchash uchun reykaga okulyarni qaratib ob’ektivdan qarab to‘r 
markazi reykada belgilanadi va shu nuqta balandligi o‘lchanadi. 
Nivelirlarni gorizontal holatga keltirgandan keyingi ko‘rish o‘qining dengiz 
sathidan bo‘lgan balandligi (otmetkasi) 
asbob gorizonti 
deb ataladi va 
N
i
 
bilan 
belgilanadi, uning qiymati hisoblab topiladi. Asbob gorizonti reyka qo‘yilgan 
nuqta otmetkasiga shu nuqtadagi reyka sanog‘ining qo‘shilganiga teng. Har 
stansiyaning o‘z asbob gorizonti bo‘ladi. Odatda asbob gorizonti ketingi nuqta 
sanog‘i orqali hisoblanadi. SHunga ko‘ra, ketingi nuqta otmetkasini 
N
a
 
desak, 
H
i
=H
a
+a
(13.6) 
bo‘ladi; oldingi nuqta otmetkasi 
N
v
 
bo‘lsa, 
H
i
=H
b
+b
bo‘ladi. 
Asbob gorizonti murakkab nivelirlashda oraliq nuqtalar olingan 
stansiyalardagina hisoblanadi va uning qiymati asosida oraliq nuqtalar otmetkasi 
hisoblab chiqariladi, Masalan, oraliq nuqta sanog‘ini 
s
, uning otmetkasini 
N
s
 
desak 
H
c
=H
i
 —c
(13.8) 
bo‘ladi, ya’ni oraliq nuqta otmetkasi asbob gorizontidan oraliq sanoqning 
ayrilganiga teng.