Geodeziya va marksheyderiya

14-MA’RUZA. VERTIKAL SYOMKA.
NIVELIRLASHNING KAMERAL ISHLARI 
 
Reja: 
1.
Geometrik nivelirlashning kameral ishlari. 
2.
Bo‘ylama profil chizish. 
Tayanch iboralar: 
vertikal s’yomka, absolyut balandlik, nisbiy balandlik, 
nivelirlash, oldinga va o‘rtadan nivelirlash, asbob balandligi, stansiya, nivelirlash 
yo‘li, bog‘lovchi nuqta, oraliq nuqta, oraliq sanoq, asbob gorizonti, nivelirlashning 
kameral ishlari, piket, reper, profil, trassa, nivelirlash jurnali, nisbiy balandlik 
usuli, asbob gorizonti usuli, bo‘ylama profil, profil to‘ri, masofalar grafasi, qora 
otmetkalar, qizil otmetkalar, loyihaviy nishab, trassa plani, grunt, masshtab. 
Geometrik nivelirlashning kameral ishlari.
Geometrik nivelirlash 
natijalarini matematika qoidalariga binoan ishlab, kerakli qiymatlarni hisoblash va 
bu qiymatlar asosida profil va boshqa chizmalar chizish 
nivelirlashning kameral 
ishlari
deyiladi. Hisoblash va grafik ishlarga misol qilib, quyidagi nivelirlash 
natijalarini ko‘rsatamiz. Trassaning PK0 nuqtasi bir 
x
nuqta reper №12 ga 
bog‘langan (14.1-shakl). Nivelirlash ishi bir tomonli reyka bilan ikki gorizontda 
bajarilgan. Joyning tuzilishiga qarab, 
x
, PK1 va PK2 lar bog‘lovchi nuqtalar. 
PK1+62,00 oraliы nuыta bo‘lgan. SHaklda reykalardan sanoq olish tartibi, nuqtalar 
otmetkasi 
IV
stansiyadagi asbob gorizonti. Bu orqali +62,00 nuqtaning otmetkasini 
hisoblash ko‘rsatilgan. 14.1-jadvalda nivelirlash jurnalining bir beti va unda 
yozish, hisoblash tartibi keltirilgan. 
Nivelirlash yo‘lining uzunligi 20 piket, ya’ni 2 000 m bo‘lib, PK20 ikki 
stansiya orqali marka №7 ga bog‘langan. Nivelirlash yo‘lida ikki burilish burchagi 
bo‘lib, biri PK4+29,30 da o‘ngga burilgan, burilish burchagi 

1
=35

40

, egri chiziq 
radiusi 
R
1
=
300 m; ikkinchisi PK11+69,16 da chapga burilgan, burilish burchagi 

2
=40

30

, egri chiziq radiusi 
R
2
=
400 m olingan. Bosh reper otmetkasi 
N
b
=N
r12
=
443,656 m, oxirgi marka otmetkasi 
N
0
=N
m7
=
439,702 m; PK0 dan 
PK4+29,30 gacha bo‘lgan chiziqning direksion burchagi 

b
=
342

34

ga teng. 
Jadvalning 1—5-grafalari nivelirlash vaqtida dalada to‘lg‘aziladi, qolgan 
grafalarga esa kameral ish vaqtida (uyda) to‘lg‘aziladi. 
Nivelirlash jadvalini to‘ldirish.
14.1-jadvalni to‘ldirish uchun quyidagi 
ishlar bajariladi: 
1. Har qaysi betdagi ketingi (
a
) va oldingi (
v
) sanoqlar yig‘indisi 

a=
12270 va 

v=
33145 hisoblanib, o‘z grafasi tagiga yoziladi. 

a-

v= -
20875 
hisoblanib, 3—4 grafalar tagiga chizilgan chiziq tagiga yoziladi. 

---

14.1-j a d v a l.