Geodeziya laboratoriya

PIKETLASH, EGRI CHIZIQ BOSH VA OXIRINING PIKET O‘RINLARINI HISOBLASH

Yo‘l o‘qi yo‘nalishi bo‘yicha piketlarga bo‘lib o‘lchanadi, bu ish yo‘l o‘qini o‘lchashdan iborat bo‘lib, butun chiziq har birining ufqiy yo‘nalishi bo‘yicha uzunligi 100 m bo‘lgan oraliqlarga bo‘linadi. Bunday har bir oraliqning bosh va oxirgi nuqtasi piket deyiladi.

Joyda har bir piket qoziqchaning yo‘g‘onligi taxminan 6 sm, uzunligi 20—25 sm bo‘lgan va yer yuzi bilan baravar qoqiladigan

«nuqta» (112- rasm) bilan belgilanadi. Uning yoniga kesimi taxminan 4 ½6 sm va uzunligi 40—50 sm bo‘lgan piket qozig‘i — qorovul qoqiladi. Piket qozig‘i yerdan taxminan 20 sm chiqib turadi va nuqtani topish uchun xizmat qiladi. Qorovulning

«nuqta»ga qarab turgan yo‘nilgan tomoniga yomg‘irda yuvilmay- digan maxsus qalam bilan piket nomeri yoziladi. Yo‘l o‘qining bosh nuqtasining qorovul qozig‘iga ¹0, birinchi oraliq oxiriga

¹1, ikkinchi oraliq oxiriga ¹2 deb yozib qo‘yiladi va hokazo. Piketlarni nomerlash yo‘lining oxirigacha uzluksiz davom etadi. Bunday nomerlashda piketlarning nomeri chiziqning boshidan shu piketgacha bo‘lgan yuz metrlar sonini ko‘rsatadi. Ba’zan piketlar kasr sonlar bilan belgilanadi: suratida chiziq boshidan bo‘lgan kilometrlar soni va maxrajida oldingi kilometrdan bo‘lgan piketlar soni ko‘rsatiladi. Masalan, 14/3 nomeri trassa boshidan 14 km va 3 piket, ya’ni 14300 m o‘lchab o‘tilganligini ko‘rsatadi. Piketlashda chiziqning xarakterli joylarini yer yuzasining ko‘ta- rilishi va pasayish joyi, daryo va ko‘l suvlarining chetlari, buri- lishning bosh va oxirgi nuqtalari va hokazolarni nuqtalar bilan

belgilanadi. Qo‘shuv nuqtalar deb ataluvchi bu nuqtalarning qorovul qoziqlariga oldingi piket nomeri va undan qo‘shuv nuqtagacha bo‘lgan masofa yozib qo‘yiladi. Shahar sharoitlarida piket va qo‘shuv nuqtalarini yo‘lkalarning hoshiya toshlariga yoki uylar- ning devoriga moy bo‘yoq yoki rangli qa- lam bilan yoziladi. Shag‘al yoki maydalan- gan tosh bilan qoplangan hamda tosh yo‘llarda qoziq o‘rniga yassi qalpoqli temir

mixlar qoqiladi. Asfalt-beton va sement- beton bilan qoplangan joylarda nuqtalar

106. 
     rasm. Piketlash qoziqchalari.
     

13—O‘.O‘tanov 1 9 3

bo‘yoq bilan belgilanadi. Piketlash tekshirilgan 20 metrlik po‘lat lenta va oltita shpilka (sixcha) bilan bajariladi. Piketlashda abris (piketlash jadvali) olib boriladi. Burilish burchaklarida egri chiziqning bosh va oxirgi nuqtalarining piketlashdagi o‘rinlari hisoblanadi. Bunda masofalar egri chiziq bo‘ylab hisoblanadi, holbuki egri chiziqning bosh nuqtalarini bo‘lishda chiziqlar urinmalar bo‘yicha o‘lchanadi. Ikki urinma 2T va egri chiziq K orasidagi ayirma domer D ga teng.

Burilish burchak B ning uchi (112- rasm) ¹6 + 62,80 nuqtasida, ya’ni trassaning boshidan 662,80 m masofada, deyaylik. Bu masofa, ya’ni ¹6 + 62,80 dan tangens uzunligi 73,45 ayirib egri chiziq boshi A ning trassa boshidan bo‘lgan masofasi

¹5 + 89,35 topiladi va oxirgi qiymatga egri chiziq uzunligi (140,79 m)ni qo‘shib, egri chiziqning oxirgi C nuqtasining egri chiziq bo‘ yicha hisoblangan o‘rni (¹7 + 30,14) topiladi. Hisoblashni quyidagi tartibda olib borish tavsiya etiladi:
Burchak B ¹6+ 62,80

- T . . . . . 73, 45

EB ¹5+ 89,35

+ K ¹1+ 40,79

EO ¹7+ 30,14
Egri chiziq oxirining o‘rnini (tekshirish uchun) EB ga ikki tangens yig‘indisini qo‘shib, chiqqan miqdordan domer D = 2T - K (berilgan misolda D = 6,12) quyidagi tartibda ayirib topish mumkin:
Burchak B ¹6+ 62,80

^- T . . . . . 73, 45

EB ¹5+ 89,35

⁺ 2T . . . . . ¹1+ 46,90

¹ 7+ 36,25

^- D . . . . . 6,12

EO ¹7+30,13

1 9 4

8- piket o‘rnini aniqlash uchun egri chiziq oxiri C dan, yo‘l bo‘yicha 100—30, 14 = 69,96 ni o‘lchab yashirin qoziq — «nuqta» va qorovul qoziq bilan belgilash kerak.

Bundan keyin piketlash yuqorida bayon qilingan usul bilan davom ettiriladi.

7.