Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Qishloq xo‘jaligi
Janubi-g‘arbiy Osiyo mamlakatlarining iqtisodiyotida 
muhim o‘rin tutadi. Biroq, bu tarmoq aksariyat mamlakatlar aholisini oziq-
ovqat mahsulotlari bilan yetarli ta’minlay olmaydi. Suv tanqisligi ana shunday 
oqibatlarning asosiy sababchisidir. Hozirgi ilg‘or gidrotexnika usullaridan 
Isroil (tomchilatib sug‘orish), Suriya, Iroq (Frot daryosi suvlaridan sug‘orishda 
foydalanish), Saudiya Arabistoni, Kuvayt (dengiz suvini chuchuklashtirish) 
mamlakatlaridagina ma’lum darajada foydalanilmoqda.
Qishloq xo‘jaligining asosiy tarmog‘i bo‘lgan dehqonchilik – Turkiya, Kipr, 
Livan, Isro il va Kavkazorti respublikalarida, chorvachilik esa arab davlatlarida
rivojlangan.
Asosiy oziq-ovqat ekinlari bo‘lgan donli ekinlardan: bug‘doy, arpa, mak-
kajo‘xori, sholi, tariq ko‘proq Turkiya, Eron, Suriya, Iroq, Afg‘onistonda 
ekiladi. Texnik ekinlardan: paxta, moy beruvchi ekinlar Turkiya, Suriya, Iroq, 
Ozarbayjon, Eronda, qandlavlagini Turkiya, Kavkazorti respublikalarida ekish 
ahamiyatli.
Janubi-g‘arbiy Osiyo mamlakatlarida transport nisbatan yaxshi 
rivojlan magan. 
Eng ommaviy transport hisoblanadigan temiryo‘l transporti, 
asosan, Turki ya, Eron, Kavkazorti respublikalari uchun ahamiyatli. Shu bilan 
birga, Afg‘oniston va ko‘pgina arab mamlakatlarida temiryo‘llar umuman yo‘q. 
Avtomobil trans porti ham Turkiya, O‘rta dengiz bo‘yi va Kavkazorti mamlakatlari 

---

166
hamda arab davlatlarida tez rivojlanmoqda. Dengiz transporti esa ma’lum 
darajada Eronda, Turkiyada ahamiyatliroq. Boshqa davlatlarda esa ular dengiz 
bo‘yida joylashgan bo‘lishlariga qaramay, bu transport tarmog‘i juda kuchsiz. 
Janubi-g‘arbiy Osiyo mamlakatlari iqtisodiy rivojlanish xususiyatlariga 
ko‘ra ko‘p tarmoqli va tor ixtisosli mamlakatlar guruhlariga bo‘linadi. 
Ko‘p tarmoqli mamlakatlar guruhi mintaqaning shimoli va shimoli-g‘arbida 
joylashgan Turkiya, Isroil, Eron, Livan, Kipr, Suriya, Iroq hamda Kavkazorti 
respublikalaridan tashkil topgan. Ularda ishlov beruvchi sanoat ko‘proq ri-
vojlangan. Qishloq xo‘jaligi va transport ham nisbatan yaxshi iqtisodiy ko‘r-
satkichlarga ega. Har bir mamlakatda yaxshi rivojlangan rayonlar bilan birga 
ancha sust rivojlangan hududlar ham mavjuddir.
Amaliy ish
1. Yozuvsiz xaritaga mintaqaning iqtisodiy xaritasini tushiring va uni tavsiflang.
2. Yozuvsiz xaritalarga mamlakatlarning temiryo‘l va avtomobil yo‘llarini tushiring va 
uni tahlil qilib bering.