Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Hududi, chegaralari, geografik o‘rni.
Janubiy Amerikaning hududi shimol-
da Panama davlat chegaralaridan boshlanib, janubdan to Olovli Yer orollariga-
cha cho‘zilgan. Janubiy Amerika, Karib dengizi va Atlantika okeani havzasi 
mamlakatlarining geografik o‘rni xususiyatlarini, asosan, ularning Atlantika va 
Tinch okeanlari bilan o‘rab turilishi belgilaydi. Boliviya va Paragvaydan boshqa 
barcha mintaqa davlatlarining ana shu okean havzalariga tutashligi ularning jahon 
bozorlari bilan bog‘lanishida muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. 1914-yilda 
qurilgan Panama kanali Janubiy Amerika va Karib havzasi mamlakatlari IGO‘ 
(iqtisodiy-geografik o‘rni) ni keskin yaxshiladi.
Tabiiy sharoiti va tabiiy resurslari
ancha boy va xilma-xildir.
Tabiiy sharoitlarining xususiyatlarini Janubiy Amerika va Karib havzasi 
hududlarining nam tropik va mo‘tadil iqlim mintaqalari bo‘ylab joylashganligi 
hamda okean va dengizlar bilan o‘ralgan keng tog‘lik va pasttekisliklarning 
mavjudligi belgilaydi. Unumdor tuproqlarga ega bo‘lgan keng tekisliklar va 
qulay tog‘ oralig‘i vodiylari Janubiy Amerikaning deyarli barcha hududlarida 
xilma-xil xo‘jalik tarmoqlarini keng rivojlantirishga imkon beradi. Tabiiy nam-
lik ko‘rsatkichlarining, asosan, yuqori va mo‘tadillik darajasi uning bir tomon-
dan o‘simlik qoplamiga boy eng yashil, asosan, qurg‘oq cho‘l-sahrolardan 
deyarli xoli (agar tor va kichik maydondagi Atakama cho‘lini hisobga olmasak) 
mintaqasi bo‘lishiga sababchidir.
Aholisi.
Janubiy Amerika, Karib dengizi va Atlantika okeani havzasi 
mam lakatlari aholisining son jihatdan tez ko‘payish davri o‘tgan asrning 

---

190
60 –70-yillariga to‘g‘ri keladi. Aholining tabiiy o‘sish ko‘rsatkichlari hozir bu 
mintaqada 13 (jahon bo‘yicha o‘rtacha 12) promillega tengdir.
Janubiy Amerika, Karib dengizi va Atlantika okeani havzasi aholisining etnik 
tarkibi, asosan, uch irq xalqlariga borib taqaladi. Ular: mongoloid (tub xalqlar – 
mahalliy hindular), yevropeoid va negroid irqiga mansub xalqlardir. Urbanizatsiya 
darajasi Trinidad va Tobago mamlakatida 14,2 % dan Venesuelada 93,6 % gacha 
yetadi. Mintaqaning eng yirik davlati bo‘lgan Braziliyada 86,9 % ga boradi.
Amaliy ish
1. Janubiy Amerika va Karib havzasining siyosiy xaritasini «Atlas»dan ko‘chiring va 
uni tahlil qilib bering.
2. Aholi xaritasini tuzing va uni tavsiflab bering.