Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Savol va topshiriqlar
1. Hindistonning hududi, geografik o‘rni va tabiiy sharoiti haqida gapirib bering. 
2. Hindiston aholisiga ta’rif bering. 
3. Hindistonda millioner shaharlar bormi? Ular qaysilar?
50-§. Xo‘jaligi, transporti va ichki tafovutlari
Tayanch iboralar
Tafovutlar mamlakati, boylik va qashshoqlik, zamonaviy va natural ishlab chi-
qarish, «hindiston Ruri», tashqi bozor, iste’mol.
Bugungi Hindiston rivojlanayotgan mamlakatlarning eng yirigidir. U jahonda 
yalpi ichki mahsulot hajmiga ko‘ra AQSH va Xitoydan keyingi 3-o‘rinda turadi. 
Uning hajmi 2012-yilda 4,8 mlrd. AQSH dollarlarini tashkil etdi.
Hindiston xo‘jaligining muhim xususiyati ishlab chiqarish tarmoqlari bo‘ylab 
nomuvofiq joylashganligidir. Umuman, uni tafovutlar mamlakati ham deyish 
mumkin. Unda boylik bilan kambag‘allik, eng zamonaviy ishlab chiqarish 
korxonalari bilan deyarli natural ishlab chiqarishga asoslangan oddiy xo‘jaliklar 
yonma-yon turadi va bir-birlari bilan uyg‘unlashib ketgan. Hindistonda YIM 
ning 29,4 % i sanoatga, 17,6 % i qishloq xo‘jaligiga, 52,9 % i xizmat ko‘rsatish 
sohasiga to‘g‘ri keladi.
Hindistonda jami ishda band aholining atigi 1/4 qismi sanoatda ishlaydi. Bu 
uning industrlashish darajasining talab darajasida ekanligini ko‘rsatadi. Hindiston 

---

157
an’anaviy yengil va oz
iq-ovqat sanoati mamlakatidan tobora zamonaviy og‘ir 
sanoat tarmoqlari mamlakatiga aylanib bormoqda. Mamlakat iqtisodiyotining 
asosini 
metallurgiya, mashinasozlik va kimyo sanoatlari 
egallamoqda. Sanoat 
tarmoqlarining rivojlanish va hududiy taqsimlanishida yirik dengiz portlaridan 
Mumbay, Kolkata, Chennay hamda mamlakatning siyosiy markazi bo‘lgan Dehli 
shahrining muhim ahamiyati bor.
Hindistonda Rixand-Singrauli yoqilg‘i-energetika majmuasi, Bxilai, Bokaro, 
Visakxapatnam qora metallurgiya kombinatlari, Chittaranjan, Ranchi, Xardvar 
og‘ir mashinasozlik zavodlari, Barauni va Sindr neftni qayta ishlash zavodlari 
joylashgan. Bunday yirik korxonalar, ayniqsa, «Hindiston Ruri» deb ataladigan 
Damodar vodiysi bo‘ylab keng tarqalgan.